David van Overbeek in gesprek met historicus Abel Bormans over de erfenis van Pim Fortuyn. “De kloof tussen de kiezer en de politiek moet gedicht worden.”

Bormans heeft al van jongs af aan een fascinatie met Pim Fortuyn. Hij herinnert zich nog goed het moment waarop hij vermoord werd. “Samen met 9/11 is dat wel de grote historische gebeurtenis uit mijn jeugd.” Wat dat met hem deed in z’n jeugd? “Dan merk je in een klap dat je in een wereld leeft waar kwade dingen gebeuren.” Thuis was Fortuyn persona non grata, maar Bormans had ergens wel een zwak voor de man. ‘Ik vond het mooi hoe authentiek hij was, hoe hij zichzelf durfde te zijn.”

Dat leidde later tot een studie naar Fortuyn. Bormans heeft onderzocht welke ideeën hij nu heeft over democratie. “Daar ligt de vraag aan ten grondslag: was hij nou een gevaar voor de samenleving, voor de democratie?” Hij werd immers vaak voor fascist uitgemaakt en als een gevaar gezien voor de orde. Bormans schetst dat zijn opvatting zweefden: hij was eerst leninist, later sociaal democraat, neoliberaal. Weer later, in 1995 “neemt z’n denken een culturele turn, zou je kunnen zeggen. Wat je eigenlijk ziet is drie verschillende perioden [..] waarin z’n denken over de democratie volledig verandert.” Toch ziet Bormans een eenheid. “Paradoxaal genoeg is de grote constante de zoektocht naar de verwezenlijking van de democratie.”

Bovendien was Fortuyn iemand die bovenop de tijdgeest zat. Bormans: “Hij zei altijd: ik heb altijd een haarfijn gevoel gehad voor waar het heenging.” Tegelijkertijd gaf hij de tijd ook mede vorm. “Fortuyn is niet iemand die alleen maar iemand die meedeinde op de golven. Hij was ook iemand die alternatieve opinies formuleerde en zelf ook die golven in beweging zette.” Dat leidde begin jaren ’90 en begin jaren ’00 tot grote successen. Zijn kritiek op de elite – die hem ook altijd op afstand hield – sprak veel mensen aan. “Dat is een les van Fortuyn, die later vaker is benoemd. De kloof tussen de kiezer en de politiek moet gedicht worden.” Politici moet benaderbaar zijn. “De mondige burger – je ziet er ook de nare effecten van –op een bepaalde manier moet dat toch geaccommodeerd gaan worden.” Fortuyn heeft de eerste aanzetten gegeven om daarover na te denken. Maar volgens Bormans heeft Fortuyn ook de eerste aanzetten gegeven tot het meerderheidsdenken van Wilders en Baudet. Dat staat zeer op gespannen voet staat met de rechtsstaat en democratie. ‘Daar is Fortuyn ook verantwoordelijk voor.’

Duur: 37:39 min.

Publicatie 22 januari

Meer door ons geselecteerde gesprekken van Nieuwe Wereld vindt u hier.