Gaan er kerken in verzet? De meeste kerken lijken zich te gaan houden aan de nieuwe, striktere Corona-regels. Die komen neer op het terugdraaien van de grotere vrijheden sinds afgelopen zomer.

Maar er is geen consensus, en de ingehouden woede is groot. Het woord ‘opstand’ valt nog net niet. Een teken aan de wand? “De regering is het spoor volledig bijster“. En: “Onze grondrechten lijken bij deze regering niet geborgd“.

De ‘zondagse-samenkomstbranche’ schikt zich in haar lot, blijkt uit een rondgang van het Christelijk Informatie Platform (cip.nl). De onvrede lijkt echter ongekend. Met de meeste kerken viel in het ‘post-christelijke’ Nederland van de laatste halve eeuw wel te spotten. Maar ook daar ligt een ondergrens die een fatsoenlijk bestuurder niet moet willen passeren.

De kerken, is de algemene teneur in deze rondgang, hebben al veel offers gebracht in Corona-tijd, en gaan voor het overgrote deel heel “verantwoordelijk” om met de richtlijnen van de overheid; zij zoeken “juist niet de grenzen op” van wat formeel nog nét is toegestaan. Preken voor eigen parochie? Zeker. Maar let bij élke preek op argumentatie en onderbouwing. Daaruit komt naar voren dat de kerken onevenredig zouden worden getroffen, onder invloed van ‘anti-christelijke’ massamedia en als ‘dank’ voor inspanningen die juist anderen niet leveren:

De media hebben getoond een onbetrouwbare en niet onafhankelijke informatiebron te zijn. (…) Ze proberen –waar mogelijk– de kerk in diskrediet te brengen. (…) [Over] Paradiso of Carré (…) wordt nu over gezwegen door de pers, terwijl de vinger naar de kerken wijst. Die verontwaardiging daarover is dus zeer selectief.

Sommige voorgangers en kerkleiders klinken dan ook strijdbaar, met name uit de bevindelijk-gereformeerde hoek, waar de SGP haar meeste stemmen haalt:

Onze grondrechten lijken bij deze regering niet geborgd te zijn. Voor deze handelswijze van de overheid kan ik dan ook geen enkel respect opbrengen. Het laat ook zien dat voor deze regering – nota bene met het CDA en de CU in het kabinet – religie geen betekenis heeft. Nog steeds zoekt de overheid het in allerlei maakbaarheidsoplossingen

En:

Straks hebben we alle maatregelen nageleefd, maar zijn we de mensen kwijt.

“We zullen ons conformeren“, zegt een ander. “Tegelijk zullen we ook blijven pleiten om maatwerk.” Want: gebleken is dat het “bij ons veilig” kan en is geweest.

Het mildst in zijn oordeel is nog ds. Dennis Mohn, voorganger van de Kerk van de Nazarener in Vlaardingen:

De kerk heeft geen uitzonderingspositie nodig om haar recht op godsdienstvrijheid uit te oefenen. Ik zie het dan ook niet als een beperking van vrijheid. (…) Er is namelijk geen vrijheid om anderen pijn te mogen doen middels een eventuele besmetting. Maar er is een morele verplichting om te handelen voor het algemene welzijn.

De omstandigheden zijn wel anders dan in veel ‘zware’ refo-kerken:

Bij ons gaat er niet veel veranderen omdat we sinds maart nog niet echt gasten in de zaal hadden. (…) We hebben voor Corona onze diensten ook altijd al live gestreamd en dat blijven we voorlopig doen tot er weer meer ruimte ontstaat om mensen uit te nodigen.

Hij vindt de behandeling die de kerken ten deel valt juist “eerlijk, gelet op de rest”.

Ik denk dat het ons (…) siert als we juist (…) een voorbeeldfunctie innemen en de maatschappij voorgaan in ons best doen om veilige plekken voor elkaar te creëren binnen de kaders die er nu zijn.

Maar ook zijn kerk ondervindt nadelen:

Ik merk echter dat de ziel van de gemeente eronder lijdt.

De strengere maatregelen (maximaal dertig personen in een kerkdienst, ongeacht de grootte en hoogte van de ruimte, en ‘gewoonjebekhouden‘; niet zingen dus) volgden op een incident op 4 oktober in Staphorst. Toen bleek uit een TV-journaalreportage dat de Hersteld Hervormde Kerk sinds afgelopen zomer drie opeenvolgende diensten hield met elk ca. 600 zielen in een zaal met 2300 zitplaatsen. De kerk zat dus consequent voor 70 procent leeg. Volgens het kerkbestuur waren alle mogelijke aanvullende maatregelen (ventilatie, registratie van bezoekers, die zich vooraf moesten aanmelden, en een deurbeleid) genomen. Kortom, de kerk hield zich — aantoonbaar — aan alle Corona-regels die tot begin deze week van kracht waren.

Doordat de situatie in “Staphorst” — deels begrijpelijkerwijs? — niet goed overkwam bij het door MSM-TV-journaals en hysterische (D66-)politici misleide Jan Publiek, ontstond grote ophef. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat niet langer het verstand, maar de emotie (lees: de onderbuik in de Grachtengordel) regeert.

Erger nog: Minister Grapperhaus van Justitie had afgelopen zomer zelf in Barneveld tijdens een bezoek aan een vergelijkbaar gebouw met vergelijkbare aantallen kerkgangers geconstateerd dat een maximum van dertig bezoekers zacht gezegd een vreemde situatie zou betekenen. Voor alle duidelijkheid: op het maximum van dertig bezoekers aan bijeenkomsten in het algemeen golden al diverse ontheffingen, en dat is nog steeds zo. Met name de culturele sector is vrijgesteld van dit maximum en daar hangt wat mogelijk is af van de concrete situatie. Daarbij zal ongetwijfeld ook mede rekening gehouden zijn met het aantal (nood)uitgangen in geval van brand.

Grapperhaus’ overreactie op amper bestaand probleem
Hoe dit ook zij, het “dringende advies” aan de christelijke gemeenschap om zich aan de 30-limiet te houden is volgens de kerken een overreactie op een amper bestaand probleem. Ds. J. Holtslag (Hervormd, Giessenburg) meent dat het CIO (overlegorgaan namens de kerken met regering en andere sectoren in de samenleving) “een verkeerde afslag genomen” heeft.

Ik kan alleen maar hopen dat dit spoedig rechtgezet wordt. Dertig personen moet niet de norm zijn, maar de grootte van de ruimte en de toepassing van de voorzorgsmaatregelen. Veelal resulteert dit in 70 tot 100 kerkgangers.

Een emeritus predikant (PKN):

Naar mijn idee hadden de kerken niet moeten toegeven aan Grapperhaus.

Kinderen, dronkaards en gepensioneerden (financieel onafhankelijken) spreken de waarheid, zullen we maar zeggen.

Onpraktisch, potsierlijk, onnodig
De bezwaren van de getroffen kerken zijn vanzelfsprekend ook praktisch van aard. Zo heeft een evangelische kerk in het Groene Hart (Zuid-Holland) voor de periode vanaf 1 juni de adreslijst verdeeld in drie ongeveer gelijke groepen, die elk driewekelijks naar de dienst mogen komen. De rest blijft thuis en volgt de samenkomst online. Voor een optimale indeling is gekeken naar zaken als de gezinssamenstelling en de indeling van kindergroepen en hun leiding. Dat moet nu allemaal weer overhoop. Deze gemeente heeft geen personeel in dienst.

Om nu te zeggen dat het gejeremieer hierover niet van de lucht is, zou overdreven zijn; het blijven ‘brave’ christenen. Maar de wetenschap dat Grapperhaus zorgt voor ‘gedoe om niks’ draagt niet echt bij aan een opgewekte sfeer op het kerkelijk erf. Het potsierlijkst lijkt de situatie in hartje Gouda, waar de PKN-gemeente vanaf zondag 11 oktober met nog maar 30 zielen bij elkaar mag komen, terwijl de Sint Jan de rest van de week dienst doet als museum (300 bezoekers tegelijk binnen) en concertzaal (250 toeschouwers max.).

Kerken zijn bovendien geen brandhaarden (meer) van besmetting, integendeel.

0,1 procent van het totale aantal besmettingen [is] te herleiden tot religieuze bijeenkomsten terwijl het aantal besmettingen in huiselijke kring 57 procent bedraagt. Ook het aantal in de horeca ligt veel hoger. (…) kerken [zijn] nauwelijks bron van besmetting… Alsof je met een kanon op een mug aan het schieten bent.

Voor Rutte3 heeft minstens de helft van de ondervraagde predikanten geen goed woord over:

De ene week wordt nog gezegd dat kerken het goed doen, een paar dagen later is de kerk ineens de gebeten hond. Dit kabinet maakt een rommel van het beleid en reageert meer op de media en wat het zogenaamde volk wil. Dat hebben we gezien bij de sluiting van de scholen in maart. Totaal overtrokken en met desastreuze gevolgen.

De ‘Nazarener’-voorganger uit Vlaardingen gelooft echter niet dat de overheid zich “negatief tegenover kerken” opstelt. Dat mag zo zijn, maar het minste dat je over de nasleep van de Staphorst-commotie kunt zeggen is dat besturende politici geen rechte rug hebben, een “zig-zag beleid” voeren, reageren op de waan van de dag, “opiniepeilingen” en ophef in de grotendeels seculiere (D66- en GL-angehauchte MSM).

Het is meer dan zomaar een sentiment, dat vooral leeft in de meer orthodoxe kerken. Een voorganger van dezelfde denominatie als de kerk Staphorst, aan de andere kant van het land (Zeeland) speelt dan ook met de gedachte:

Misschien is het moment aangebroken van burgerlijke (in dit geval: kerkelijke) ongehoorzaamheid

Slotopmerkingen
Voor een goed verstaan van dit artikel kan een zekere kennis van het kerkelijke landschap handig zijn. Een beetje zoals Tijs van den Brink in “God, Jesus, Trump!“, maar dan anders; en vooral iets korter. In haar rondgang benaderde cip.nl elf predikanten en voorgangers, geen van alle uit de ‘vrijzinnige’ hoek. Ook de Kerk van de Nazarener is geen ‘vrijzinnige’ denominatie. (Iemand als Sigrid Kaag staat bekend als een zogenaamd vrijzinnig christen.) Verder is in bevindelijk-gereformeerde kringen de fysieke kerkgang zeer belangrijk; volgens een ingewijde speelt het nog steeds bestaande taboe op tv én internet daarbij trouwens nauwelijks een rol meer. Ook voor praktiserende Rooms-katholieken is de fysieke gang naar de mis essentieel. (Cip.nl bericht overwegend over wat interessant is voor en over protestanten en evangelischen.)

Het zou daarom interessant zijn om eenzelfde Grapperhausrondje te doen als representatieve steekproef uit alles wat zich ‘kerk’ noemt. Ten slotte: voor de meeste kerkgangers sinds de jaren zeventig is ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ geen onbekend begrip. Men begon op te komen voor “de Palestijnse zaak”, demonstreerde onder leiding van Mient-Jan Faber voor “de vrede” en nog veel meer. In onze tijd zien we de aandacht voor “vluchtelingen” zonder verblijfsstatus en “solidariteit” met moslims tijdens de ramadan. Dat alles, met het bijbehorende ‘in actie komen’, heeft het orthodox-christelijke volksdeel goeddeels aan zich voorbij laten gaan. Tot nu toe.