Unilever is van ons heen gegaan. Een van de traditionele multinationals die Nederland zo goed kende en die we voor de eeuwigheid leken te hebben.

Jammer, jammer, jammer, maar het is wel een belastingontduiker en een uitbuiter. Bovendien scoren we nu prima binnen de ICT sector.

In Nederland zijn 23 700 multinationals actief waarvan 10 300 Nederlands multinationals (CBS). Ze zijn samen goed voor 30 % van Nederlands BNP en zorgen voor 1,9 miljoen banen. Buitenlandse multinationals dragen 18% bij aan de Nederlandse economie, Nederlandse multinationals 12%. Multinationals spenderen multinationals relatief veel middelen aan onderzoek en ontwikkeling en aan technologische innovatie. Multinationals zijn voor ons land erg belangrijk. Ze worden onze kroonjuwelen genoemd. Maar het is goed om er toch eens het zoeklicht op te zetten.

Multinationals zijn een relatief jong verschijnsel. 85% van hun mondiale beurskapitalisatie is de laatste dertig jaar tot stand gekomen. Wereldwijd zorgen ze voor 80 miljoen banen en 1 biljoen dollar winst. Je zou de multinationals de opvolgers kunnen noemen van de kolonisatie. Kolonisatie is een kwelling en een zegen. Dat geldt ook multinationals als verschaffers van welvaart en welzijn.

Het winstniveau van de 700 grootste multinationals is 25% gedaald over de laatste 5 jaar (FTSE), tegenover meer winst van binnenlandse bedrijven. Verkoopcijfers van 8 van de 10 bedrijfssectoren waar multinationals actief zijn dalen. Aandelenkoersen blijven achter bij beursindices. Multinationals lijken dus qua groei  over hun hoogtepunt heen. De globalisering neemt af en krijgt door Corona een extra duw omlaag.

Het produceren van fysieke producten is zo complex, dat multinationals het afleggen tegen flexibelere en efficiëntere binnenlandse bedrijven. Lokale bedrijven beschikken over gelijkwaardige aanbodkanalen en maken gebruik van dezelfde informatiestroom. Digitalisering vermindert de voorsprong van multinationals qua technologie en kennis. Lokale bedrijven hebben geen kostbaar buitenlands apparaat en geen lange aanvoerroutes, die nu in Corona-tijd kwetsbaar blijken. Lokale partijen hebben minder overheadkosten, ze zitten dichter op de markt, kunnen sneller inspelen op wisselende voorkeuren van consumenten en ze kunnen beschikken over solide risicobeheer door lokale kennis. Kentucky Fried Chicken stopte omdat het de concurrentie met lokale aanbieders niet meer aankon.

Multinationals gaan op zoek naar lokale partijen om over te nemen om zich dieper te kunnen ingraven in gastlanden. Ze willen lokaal produceren en franchising toepassen. De vroeger verticale integratie binnen de bedrijfskolom is verschoven naar horizontale integratie binnen open systemen met lokale aanbieders, brainports voor ‘design’, networking en marketing. Internationale ‘business to business’ ontwikkelt zich sneller dan ‘business to consumer’, lokale marktpartijen ontfermen zich over de consumentenmarkt omdat ze beter kunnen voldoen aan de wens naar authenticiteit van de consument, die wil weten waar het product vandaan komt en hoe het geproduceerd is.

Kansrijk zijn kennisintensieve bedrijven, multinationals gebaseerd op intellectueel eigendom, die internationaal kunnen opereren zonder fysiek lokaal aanwezig te zijn met een eigen vestiging. Dit biedt nieuwe perspectieven voor landen met een kennisintensieve arbeidsmarkt, zoals Nederland.

Kleinschaligheid komt in de plaats van het megagrote bedrijf, met uitzonderingen van de ICT-bedrijven. Kennisintensieve financiële instellingen kunnen hun krachtige positie uitbuiten door de beste arbeidskrachten uit de markt te betrekken, voor een ‘winner takes it all’ effect. Door e-commerce, kunnen ICT-bedrijven zich ontwikkelen van mini-multinationals naar marktkapitalisaties die soms groter zijn dan het bruto binnenlands product van een geheel land, zie eBay, Alibaba en Facebook.

Worden dataverzamelaars als Microsoft, Apple, Google en Facebook te machtig? Zijn ze op zoek naar werelddominantie en wereldmonopolie? Wat doet het met onze privacy? Nieuwe toetreders kunnen moeilijk opboksen tegen deze kapitaalkrachtige partijen.

Traditionele multinationals, zoals Unilever, zijn over hun hoogtepunt heen. Multinationale ICT-bedrijven komen sterk op. Nederlandse ICT multinationals behoren niet tot de megagroten, maar blazen in de categorie daaronder prima mee met hightech multinationals als Philips, ASML, Intel en NXP. Brainport en de Hightech Campus Eindhoven hebben zich ontwikkeld tot de grootste startup en scale-up hub van Europa. 12.000 werknemers en 150 bedrijven werken er aan onze technologische toekomst. Zo’n vertrek is jammer, maar we zijn dusdanig kansrijk binnen de ICT, dat dat het verlies van traditionele multinationals als Unilever ruimschoots compenseert.

---

Frits Bosch is macro-econoom en socioloog, auteur van “In Holland staat een huis, onbehagen bij de elite” en “Schaft ook Holland zich af?” “Wereld op een keerpunt” ““Feminisme op de werkvloer.

Meer artikelen van zijn hand vindt u hier.