Wie een shariahuwelijk aangaat of daaraan meewerkt, moet worden beboet als niet eerst een officieel huwelijk voor de wet is afgesloten. VVD en GroenLinks komen vandaag met een wetsvoorstel om dat te regelen.Kerkelijke huwelijken mogen in Nederland alleen worden gesloten als het echtpaar éérst voor de wet is getrouwd. Dat is onder andere om te voorkomen dat de vrouw rechteloos achterblijft wanneer het bijvoorbeeld tot een scheiding komt.

Het argument dat de Nederlandse huwelijkswet al sinds Napoleontische tijden (1795-1815) bestaat is al heel wat minder sterk.

,,Die wet bestaat al sinds Napoleontische tijd, maar moet dringend worden afgestoft nu er in Nederland veel shariahuwelijken worden gesloten zonder dat iemand zich iets van de Nederlandse regels aantrekt’’, zegt VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden. Nu is het zo dat alleen de religieus leider die zo’n huwelijk sluit kan worden beboet, maar dat werkt in de praktijk onvoldoende vinden de indieners van het wetsvoorstel. Van Wijngaarden: ,,Door ook de echtelieden zelf of de getuigen te beboeten, hopen we dat mensen beter nadenken voordat ze dit doen. De wet is er voor iedereen. We kunnen niet toestaan dat er parallelle samenlevingen zijn in Nederland waarin vrouwen rechteloos zijn.’’

Dat klinkt beter dan het is, en je vraagt je af of Jeroen van Wijngaarden en Kathalijne Buitenweg dat beseffen. Met wetgeving kun je nu eenmaal niet alles afdwingen zolang het wetgeving is die mazen vertoont. De reden dat die Napoleontische wetgeving nooit fundamenteel is gewijzigd sinds rond 1970 in zwang kwam, heeft wel geleid tot bijstellingen die garandeerden dat ook kinderen buiten wettelijke huwelijken om gelijke rechten kregen (zelf ben ik allergisch voor het instituut huwelijk, niet voor het krijgen en opvoeden van kinderen). Als er weinig verschil is tussen geen huwelijk en een officieel staatshuwelijk, zou het wettelijk bestrijden van wat formeel een tussenvorm is dan effectief zijn?

Zoals ik het hier opschrijf wordt het ietwat koddig, en dat is het juridisch gezien ook. Die Napoleontische wetgeving die Van Wijngaarden en Buitenweg willen aanpassen om haar voor hun – lofwaardige – doel geschikt te maken, is niet voor niets zo lang buiten gebruik geweest. Dat heeft te maken met haar oorsprong. De kerkgemeenschappen beschouwden in de tijd van de invoering van deze wetten het burgerlijk huwelijk als een concurrent voor hun eigen huwelijkse regelingen, en verzetten zich daar fel tegen. De reden van de invoering was overigens geen bezorgdheid van de overheid over hoe kerkgemeenschappen hun zaakjes regelden, maar de wens een algemeen bevolkingsregister te onderhouden, waarmee onder ander door registratie van geboorten ook de dienstplicht netjes formeel kon worden opgetuigd èn opgelegd. De verplichte volgorde van burgerlijk huwelijk vóór kerkelijk huwelijk stelde zeker dat de overheid haar beslag op latere soldaten kreeg.

De sociale veranderingen in de jaren zeventig bedreigden dat systeem niet, zodat er geen reden was tot aanpassingen vanuit het oogpunt van de wetgever. De enige veranderingen waren kleine wetswijzigingen die werden doorgevoerd opdat er geen rechtsverschillen konden ontstaan voor kinderen die buiten het huwelijk werden geboren (tot in de jaren 60 een grote schande waarvan tegenwoordig niemand meer opkijkt).

Maar als er juridisch vrijwel geen verschil bestaat tussen een burgerlijk getrouwd stel en een samenwonend stel, biedt deze wet dan mogelijkheden het islamitisch huwelijk anders te behandelen dan mensen die ongehuwd samenwonen? Mij lijkt dat een vorm van discriminatie, aangezien dat niet verboden kan worden. Hoe mensen onderling hun zaakjes verder regelen blijft nu buiten de blik van de wetgever. Moet dat veranderen? Ik zie er weinig in.

Het probleem zit hem dan ook niet in de formele kant van de zaak, maar in hoe religieuze mensen hun onderlinge verhoudingen anders beschouwen dan de wetgever prettig vindt. Zoals ook in het geciteerde artikeltje wordt benoemd:

Nu is het zo dat alleen de religieus leider die zo’n huwelijk sluit kan worden beboet, maar dat werkt in de praktijk onvoldoende vinden de indieners van het wetsvoorstel. Van Wijngaarden: ,,Door ook de echtelieden zelf of de getuigen te beboeten, hopen we dat mensen beter nadenken voordat ze dit doen. De wet is er voor iedereen. We kunnen niet toestaan dat er parallelle samenlevingen zijn in Nederland waarin vrouwen rechteloos zijn.’’

Die mensen zijn niet rechteloos, ze weigeren zelf mee te werken aan de regels die voor iedereen gelijk zouden moeten worden gehandhaafd. Dat gaat gepaard met grote sociale spanningen binnen gemeenschappen, maar hoe goed ik het ook vind dat men dit aan wil pakken, deze gekozen weg gaat zeker niet helpen. Gaan we na een ontijdige religieuze huwelijksvoltrekking dan voortaan het echtpaar in het cachot gooien, omdat ze niet ongehuwd willen samenwonen? Want dat is waar dit eindigen gaat.

Het probleem – zoals veel vaker met dit soort zaken in Nederland – is een overmaat aan respect voor de cultuur van deze mensen. Als dat bijt met de gewenste sociale verhoudingen in ons land heeft extra wetgeving maar zelden zin. In deze kwestie zeker niet. Als je wilt dat het anders wordt zul je eerst sociale hervormingen moeten afdwingen. Met celstraffen dreigen gaat daarbij niet helpen.