“De Duitse bondskanselier Angela Merkel wil met het oog op de schuldencrisis een nieuw fundament voor een meer geïntegreerd Europa”

Met een even minimaal als minuscuul berichtje meldde De Telegraaf gisteravond dat in Duitsland op regeringsniveau gesproken wordt over een volledig nieuw verdrag dat de Lisbon Treaty feitelijk vervangen moet. Als de bron – Der Spiegel van aanstaande maandag – hiermee een adequate weergave geeft van de lijn langs welke de Duitse regering de eurocrisis te lijf wil gaan, kan dat weinig anders betekenen dan dat de gehele EU zoals we die nu kennen op de schop gaat. De consequenties hiervan zijn enorm.

De oorzaak van de keus die de regering-Merkel in zo’n geval kiest kan alleen liggen in de beslissing die het BVG in Karlsruhe op 12 september wereldkundig gaat maken. Gezien de gevolgen die deze beslissing hebben kan, is het vrijwel onvermijdelijk dat bij een vèrgaand besluit de Duitse regering in een vroeg stadium informeel op de hoogte wordt gebracht, zodat zij tijdig haar plan kan trekken. Deze aankondiging vanuit Berlijn zou er op kunnen wijzen dat dit daadwerkelijk te gebeuren staat.

Merkel wil voorts dat op de Europese top in december wordt afgesproken hoe lang de onderhandelingen over een nieuw verdrag gaan duren.

zo schrijft De Telegraaf.

Zal dit verdrag er ooit komen? Na ale ellende rond het Verdrag van Maastricht en de Lisbon Treaty moet dit worden betwijfeld. De discussie in Duitsland wordt al maar boziger doordat de kosten steeds verder oplopen, en met volgend jaar algemene verkiezingen groeien de electorale risico’s. Als het BVG op 12 september beslist dat het ESM strijdig is met de Duitse grondwet, en slechts kan worden opgelost middels een referendum, dan wel een complete verandering van die Duitse grondwet zou dit een logische vlucht naar voren zijn. Door parallel aan een nieuw juridisch fundament onder de EU, ook het proces van een Duitse grondwetsherziening met aansluitend een volksraadpleging in gang te zetten zou mogelijk een deel van het pan-Europese ideaal gered kunnen worden. Het is een achterhoedegevecht met onzekere uitkomst, maar veel alternatieven zullen er niet meer zijn als het BVG echt de knuppel in het hoenderhok smijt.

BVG
Een beslissing van het BVG zoals ik hierboven formuleerde zou de doodsteek voor de euro zijn. Zoals de Belgische econoom Paul de Grauwe in een interview met Die Zeit stelde: zonder opkoopprogramma voor staatsobligaties van de perifere staten van de Eurozone is de euro ten dode opgeschreven. Dat Duitsland ondertussen studeert op de kosten die Grexit met zich mee zal brengen is niet meer dan verstandig beleid. De situatie die is ontstaan maakt het misdadig daarop niet voorbereid te zijn.

Nu de Eurozone in een recessie wegzakt, de Zuid-Europese onroerendgoedprijzen laag blijven en de transacties in die sector naar een absoluut minimum zijn gedaald, terwijl ook Frankrijk op korte termijn in grote financiële problemen lijkt te gaan komen, is de kans dat de Eurozone zichzelf nog zal oprichten minimaal. Als de Eurocraten nog iets van de droom van een verenigd politiek Europa willen redden, kunnen ze dat mogelijk nog door een overtuigend vergezicht te bieden dat de financiële markten weer enige tijd rustig zal houden. Helaas zijn de geruchten – blijkbaar samenhangend met de komende uitspraak van het BVG – juist dat de ECB het verhoopte opkoopprogramma beslist niet al begin september zal starten. Het gerucht zette vrijdag prompt de koers van de euro tegenover de dollar onder druk.

Finland
Omdat een ongeluk nooit alleen komt, demonstreerde de analyse die The Economist gisteren publiceerde. Volgens het (eurofiele) blad heeft Finland het minst te winnen bij een grote deal die de euro redden moet. Daarmee winnen de speculaties van een Fixit opnieuw aan kracht. Dat de Finse publieke opinie nog steeds overwegend positief is over de euro geeft Duitsland de kans om met een groot plan van aanpak te komen, maar Merkel & co mogen daarmee niet te lang wachten, aangezien de Finnen beslist niet van plan zijn veel geld te steken in reddingsplannen zonder gezonde perspectieven. Terecht, daarvan hebben we er immers al veel te veel gezien.

PIGS
En zoals steeds is daar dan nog het Griekse probleem. Premier Samaras reist Europa af, maar meer dan rituele uitspraken zijn na zijn bezoek aan Berlijn niet te beluisteren geweest. Berlijn wacht op het rapport van de Trojka, maar lijkt zelf de hand te hebben in de publicatiedatum. Verstandig, aangezien het voor de Trojka vrijwel onmogelijk is om nog een positief verhaal te publiceren dat niet op Europabreed hoongelach mag rekenen. En lichtpuntjes zijn er niet. Integendeel: Portugal schijnt grote problemen te hebben vanwege sterk tegenvallende belastinginkomsten. de Spaanse situatie is onverminderd acuut, evenals die van Cyprus.

De financiële markten lijken ondertussen toch rekening te houden met de al door de ECB ontkende uitspraak dat de bank via opkopen van perifere staatsschulden – die een bepaald renteplafond doorbreken – zal proberen de problemen van de PIGS te verlichten. Dit ondanks het Duitse verzet ertegen, dat niet minder lijkt te worden. Maar naarmate 12 september nadert, zullen de markten steeds onrustiger worden in afwachting van de uitspraak van het BVG. Geruchten dat het BVG het ESM zal opblazen kunnen dan heel gevaarlijke effecten hebben als er niets tegenover staat dat in ieder geval de illusie van stabiliteit biedt.

Ook daarom zou een groot Duits initiatief – dat de weg lijkt te bereiden naar een volledige politieke unie – vanuit Brussel gezien een logische stap kunnen zijn. Dat de politieke valkuilen die weg vrijwel onbegaanbaar zullen maken is van secundair belang. Dat weten de Duitsers ook wel. Maar het biedt de beste kans om een volledige instorting van de Eurozone op 12 september te voorkomen, als het BVG inderdaad het ESM torpedeert.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.