De keerzijde van privatisering zien we nu er plotseling ziekenhuizen failliet dreigen te gaan. Er is bestuurlijke paniek, waar men bestuurlijk ingrijpen op basis van een plan mocht verwachten.

Zojuist is de MC IJsselmeerziekenhuizen failliet verklaard, aldus nu.nl.

“Beide ziekenhuizen zijn in de financiële problemen gekomen door met name hoge inhuurkosten van personeel in een situatie van grote arbeidskrapte”, verklaart de woordvoerder. “In de afgelopen dagen is gebleken dat de verzekeraars geen vertrouwen meer hebben in een gezonde financiële toekomst.”

En:

De financiële problemen van de ziekenhuizen spelen al langere tijd. Het concern is sinds vorig jaar technisch failliet. Toen zat het eigen vermogen al 3,6 miljoen euro in de min.

Wat nu? Een basis voor bestuurlijk ingrijpen ontbreekt. En dat kun je alleen maar op het conto schrijven van de mensen die indertijd deze ziekenhuizen hebben geprivatiseerd, zonder te willen bedenken wat er gebeuren moest in een situatie zoals nu ontstaat. Maar ziekenhuizen gingen nooit failliet, toch? Correct, maar dat was omdat ze allemaal onder staatstoezicht stonden. En de staat garandeerde eventuele tekorten. En juist de inefficiëntie van staatsbeheer werd met die privatiseringen ondervangen was het grote idee. Zodat het saldo van een beter beheer de nieuwe eigenaars van ruime inkomsten zou voorzien.

Theoretisch dan. Daar waren twee problemen mee die men nooit heeft geadresseerd, maar die te voorzien waren indien men rustig en ongeëmotioneerd over het plan had nagedacht en besloten. In plaats daarvan werden talloze kulargumenten gebruikt om die arme patiënten te beschermen tegen de tucht van de markt, en raakten de belangrijke punten ondergesneeuwd in een wirwar van emotioneel politiek gekrijs.

Probleem 1 was dat ziekenhuizen niet per definitie slecht beheerd werden, maar dat sommigen door andere redenen duurder waren dan bijvoorbeeld een ziekenhuis in de Amsterdamse ring, dat makkelijk bereikbaar is en voorzien van meutes potentiële patiënten èn personeel net om de hoek. Dit is het probleem met het ziekenhuis in Lelystad dat nu gesloten dreigt te worden. Het gebied dat dit ziekenhuis verzorgt is erg groot en bovendien dunbevolkt. Je kunt op je vingers natellen dat dit een andere structuur van vaste kosten met zich meebrengt dan een ziekenhuis ergens in de Randstad.

Probleem 2 was dat de eisen waaraan ziekenhuizen moeten voldoen mettertijd veranderden. ZE werden uitgebreid en strenger. Dat kon de overheid ook makkelijk doen, want zelf betaalde ze er niet meer voor. Wie de werkwijze van de Nederlandse overheid een beetje kent, weet dat zij in de praktijk niet toestaat dat alle kosten hiervan volledig worden doorberekend aan de zorgverzekeraars en dus de zorgconsument. Daarmee verplicht zij het beheer op termijn te gaan schipperen, of garandeert zij het ontstaan van tekorten.

Om de gevolgen van probleem 2 voor de patiënten zo beperkt mogelijk te houden had men tijdens de privatiseringsfase veel veiligheidseisen ingebouwd waardoor de ruimte om te schipperen voor nieuwe eigenaren werd ingeperkt. Weliswaar garandeerde dit theoretisch een constant zorgniveau, maar in de praktijk krijg je dus wat nu de ondergang lijkt te zullen worden van de MC IJsselmeerziekenhuizen.

Sluiting van het ziekenhuis in Lelystad zou onacceptabel zijn en tot levensbedreigende situaties kunnen leiden. Dat stellen de provincie Flevoland en de gemeenten in die provincie in reactie op de financiële problemen bij MC IJsselmeerziekenhuizen. In Lelystad staat de hoofdvestiging van de ziekenhuisgroep.

Maar is hierover tijdens de privatisering goed nagedacht, zijn er maatregelen getroffen en procedures opgetuigd voor het geval een geprivatiseerd ziekenhuis failliet dreigt te gaan? Voor de doorgaande gang van zaken voor patiënten wel. Voor de continuïteit van een ziekenhuis op die plek niet:

Burgemeester Ina Adema van Lelystad is inmiddels in gesprek met minister Bruno Bruins (Medische Zorg) over het dreigende faillissement van het ziekenhuis in haar stad.(..)

“Ze is in overleg geweest met de minister en er komen nog gesprekken”, zei de woordvoerder. Ook is ze in overleg met Kamerleden en zorgverzekeraars. „We kunnen niets doen. Alleen druk uitoefenen om te proberen om dit een halt toe te roepen. We weten niet waar het naar toe gaat.”

Er is alleen ooit nagedacht over wat er met de patiënten moet gebeuren in geval van een faillissement, en dat is goed geregeld. Maar waarom ziekenhuizen nodig zijn op de plekken waar zij ooit werden gebouwd, daarover is geen werkelijk beleid gevoerd. terwijl dat mede een reden is voor de problemen die nu ontstonden, en waarop door de beperkingen die het management werden opgelegd niet kon worden geanticipeerd.

Private ondernemingen gaan nu eenmaal wel eens failliet. Dat kan zijn doordat het management fouten maakt, maar ook omdat er iets mankeert aan het verdienmodel, of aan het product. Soms zijn zulke aanpassingen aan een nieuwe tijd vereist dat het management er door verrast werd en toen al te laat bleek. Maar als je instanties privatiseert waarvan je het voortbestaan beschouwt als essentieel, dan dien je je daar op voor te bereiden.

De bittere ironie van de financiële problemen bij MC IJsselmeerziekenhuizen is dat hiermee wordt aangetoond dat de overheid hier tekort geschoten is bij een belangrijke managementtaak. Dat ook privatisering bestuurlijk goed gemanaged had moeten worden heeft kennelijk niemand beseft.

Regeren is vooruitzien, maar dat politici juist op dit vlak altijd weer te kort blijken te schieten werd opnieuw schromelijk onderschat.