Zachtjes en voorzichtig wordt er met een onderwijsvernieuwing geëxperimenteerd. Maar wordt dit een migrantenschool, de nieuwe middenschool, of is het een nieuwe LOM-school?

Dat dit nog geen onderwijsvernieuwing genoemd mag worden, valt te concluderen uit een bericht dat de NOS vandaag publiceerde.

Wat gaat dit worden? En ook, waarom deze omzichtigheid? Dat laatste lijkt evident: de lawine vooringenomen (ideologisch-gestuurde) onderwijshervormingen in de periode 1968-1998 heeft een gigantische schade toegebracht aan het Nederlandse onderwijs. Dat men geen behoefte heeft die discussie opnieuw te voeren, maar voorzichtig voelend probeert een koers te bepalen is uiterst aanbevelenswaardig. Bovendien is de situatie van onderwijsbehoevenden in Nederland tegenwoordig fundamenteel verschillend van die in 1968 – gedachteloos terug grijpen op het onderwijs van voorheen is daarom geen optie.

Wat ik me bij berichten als bovenstaande echter altijd af vraag, is welke richting dit gaat nemen. Laat ik daarom de door mij in de inleiding genoemde opties even doornemen, en daar wat voetnoten/bedenkingen bij geven. Elk van die schooltypen heeft namelijk zijn eigen logica en bezwaren. Ook gezien wat een mijner correspondenten me hierover vanmorgen schreef (rechts)

Migrantenschool
Als dit een specifiek schooltype voor kinderen van migranten [1] wordt, heeft dat implicaties voor doelen en aanpak. Voordeel kan worden dat het kinderen met potentieel extra bijspijkert om zich klaar te maken voor de grote sprong voorwaarts die de middelbare school altijd zijn zal. Dat betekent dus mikken op een versterking van taal- en andere basisvaardigheden, gepaard gaand aan een eerste impressie hoe de middelbare school verschilt van de basisschool. Een school van dit type zou zich specifiek richten op kinderen van instromende migranten uit niet-westerse culturen. Gezien de omvang van de huidige instroom is een dergelijke aanpak met het oog op de toekomst zelfs heel wenselijk, mits er ook sterk de nadruk wordt gelegd op culturele vorming en integratie.

Nadeel is dat dit een ambitieus en cultureel voor de ouders soms schokkend programma zal omvatten. Tevens zal het een positieve keus vereisen: je kunt betwijfelen of het zinvol zal zijn dit voor alle kinderen van verse migranten door te voeren. Daarin zit ook de bedreiging die een aanpak als deze ten deel zal vallen: mogelijk wordt het als tè onderscheidend gezien. Positieve onderwijskeuzes als deze zijn in Nederland minder gebruikelijk voor kinderen uit lagere milieus (waar kinderen van migranten van start af vrijwel altijd in zullen thuishoren). Een gevolg van een positieve keuze als deze moet zijn dat de vervolgkeus van onderwijstype het gehele beschikbare spectrum zou moeten omvatten.

Middenschool
Van oorsprong was dit een gewenst schooltype van gelijkheidsdenkers om kinderen van verschillende herkomst langer tezamen te houden binnen één schooltype. Wat de NOS in haar stukje beschreef ruikt daar enigszins naar, maar dan een middenschooltype voor de onderste helft van het beschikbare potentieel. Of je dit nog een positieve keus zult kunnen noemen is onduidelijk. De kans op een gemiddeld niveau als uitkomst zal er groter door worden, maar dat niveau zal weinig hoger zijn dan als je het niet in zou hebben gevoerd. In feite zal dan het beste blijven de kinderen hierin te blijven behandelen als in een overbruggingsjaar, dat nu al door veel middelbare scholen wordt gebruikt om de overstap van af de basisschool eenvoudiger te maken.

LOM-school
De LOM-scholen werden in 1998 afgeschaft, en dat was een groter verlies dan iemand zich ooit heeft kunnen voorstellen. Deel van de achterliggende gedachte was dat dit schooltype verworden was tot een afvalputje waar reguliere scholen hun probleemgevallen kwijt konden. Dat het als laagste beschouwde schooltype altijd deze functie zal hebben, en dat die functie op zich maatschappelijk van grote waarde is, zag men daarbij te gemakkelijk over het hoofd. Mede door het beleden uitgangspunt dat de omgang met ‘andere’ kinderen veel zou verbeteren. Dit laatste heeft zich nooit gemanifesteerd, waarmee het definitief kan worden gekwalificeerd als luchtfietserij.

Als dit vroegere schooltype langs deze omweg weer zou worden ingevoerd heeft dat verscheidene voordelen. Men kan er voor zorgen dat ook andere dan migrantenkinderen er op terecht kunnen, zodat het hersteld kan worden als volwaardig schooltype dat onderwijs op maat levert aan hen die daar behoefte aan hebben. En het zal een sterker integrerende werking hebben, aangezien er door vermenging nu eenmaal meer integratie plaatsvindt dan door separatie.

Risico is dat deze aanpak eigenlijk te laat komt, en dat de tijd er niet langer geschikt voor is. Met name uit de grote steden zijn autochtone kinderen met minder dan toppotentieel vaak al grotendeels verdwenen, zoals ook de traditionele middenklassen die steden sinds lang zijn ontvlucht.

---

1. Dat het hier in de eerste plaats gaat om scholen voor kinderen met een niet-westerse achtergrond is duidelijk, maar dat de NOS het niet als zodanig benoemd is de bekende poging stigmata te voorkomen. Als we ooit vooruitgang willen boeken bij de aanpak van integratieproblemen, dan zullen we moeten leren over die heikele problematisering heen te stappen.