Er valt veel aan te merken op de politie, speciaal op de wijze waarop de moderne politie opereert. Dat doen we hier dan ook vaak en volmondig. Betekent dat dat je de politie de schuld van alle maatschappelijk falen in de schoenen schuiven kunt? Want dat doet gerechtelijk activisme.

En gerechtelijk activisme – kan ik u vertellen – staat me nog veel minder aan dan de politie verantwoordelijk stellen voor zaken die mis gaan in de maatschappij. Als er zaken bij overheidsinstanties als ‘de politie’ fout gaan, verwacht ik ingrijpen en pogingen tot verbetering. Met in het uiterste geval de botte constatering dat iets niet goed is gegaan, maar dat het alleen te voorkomen was geweest door disproportionele middelen in te zetten. Dat laatste is precies waarom net hier gaat:

De rechtszaak van de nabestaanden tegen de politie staat me an sich niet aan, want het karakter van de klacht is te algemeen. En als je het karakter van een klacht maar algemeen genoeg maakt, is aansprakelijkheid nooit uit te sluiten. Zoals – laten we zeggen – een aanklacht indienen tegen God omdat de schepping al het leed van deze wereld mogelijk heeft gemaakt. Bezwaar: het is waar, maar te algemeen. Als de schepping jou compenseren moet, gaat dat ook nog ten koste van de middelen die anderen binnen de schepping ten dienste zouden moeten staan. Het resultaat zal dus altijd contraproductief zijn, en ook dat zou het gerechtshof in dit verband mee moeten wegen.

Wat was het verhaal en wat betekende die uitspraak precies?

Het hof in Den Haag oordeelde eerder dit jaar dat de politie moet opdraaien voor de letsel- en overlijdensschade die is ontstaan door de schietpartij in winkelcentrum De Ridderhof. Daar schoot Tristan van der Vlis (24) op 9 april 2011 zes mensen dood. Na de schietpartij sloeg hij de hand aan zichzelf.

Ja. Drama. Niemand die dit wil. Achtereenvolgens kregen de rechtbank en het gerechtshof daarom de vraag voorgelegd of hier sprake is van verwijtbaarheid. De rechtbank vond eerder van niet, het gerechtshof wijkt daar nu van af.

De medewerker die de vergunning verstrekte zou niet over alle informatie hebben beschikt, maar volgens het hof is dat de verantwoordelijkheid van de politie. Het hof ging met de uitspraak in tegen het vonnis van de rechtbank. Die had eerder bepaald dat de politie wel fouten had gemaakt, maar niet aansprakelijk is.

Stiekem krijg ik de indruk dat op de achtergrond meespeelt dat men bij de rechterlijke macht vindt dat wapenvergunningen in het geheel niet kunnen. Zelfs als je dat vindt, dan nog wordt hier boven een eis geformuleerd dat op zijn best onredelijk is, en op zijn slechtst gevaarlijk: de medewerker die de vergunning verstrekte zou niet over alle informatie hebben beschikt, maar volgens het hof is dat de verantwoordelijkheid van de politie. Ergo, de politie zou over meer of beter nog: over àlle informatie  moeten beschikken, en dan zou het ongetwijfeld beter zijn gegaan. Dat is al bijna per definitie discutabel, maar het suggereert dat de politie eenvoudiger tot allerlei informatie toegang zou moeten hebben. Ik zie totaal niet in waarom – afgezien van voor een tamelijk specifiek geval als dit. En dat is precies wat ik eerder betitelde als disproportionele middelen inzetten.

Niet alles is de verantwoordelijkheid van de politie omdat niet alles de verantwoordelijkheid van de overheid kan of mag zijn. Dat is een situatie die we niet willen, en terecht. Een maatschappij moet zich in redelijkheid organiseren, en dat houdt in dat onverwachte excessen slechts op incidentele basis kunnen worden bestreden. Met de beschikbare middelen, en als die ontoereikend zijn ga je ze desondanks pas uitbreiden als de maatschappij zo veranderd dat een onverwacht exces als dit tot de dagelijkse verwachtingen gaat behoren.

Het onvermogen van het gerechtshof tot dit besef toont de intellectuele beperkingen van de hedendaagse gerechtelijke macht. En hoezeer zij openstaat voor allerlei gerechtelijk activisme dat wellicht enkele benadeelden bevredigen zal, maar uiteindelijk tot maatschappelijke ontwrichting moet leiden.

-/-/-/-/-/-

Enne, als de politie hiervoor financieel opdraait, gaat dat weer ten koste van andere taken. Van verbetering zal daardoor eerder minder sprake zijn dan meer, zodat de uitspraak ook een bedreiging is voor toekomstige effectiviteit. Dat zou een reden kunnen zijn om dergelijke processen tegen instanties niet ontvankelijk te verklaren indien niet tegelijk de staat wordt gedagvaard als suikeroom die uiteindelijk voor de kosten opdraait.

---

We hebben het inderdaad best vaak over de politie.