In het vuur van de politieke crisis die nu al drie weken gaande is, wordt een belangrijk principieel punt volkomen over het hoofd gezien: premier Mark Rutte heeft afgelopen maanden van alles aan elkaar proberen te liegen, en is op een aantal punten pijnlijk betrapt. Niemand schijnt daaraan consequenties te willen verbinden, terwijl dit toch de democratie in het hart raakt. Voor wie er even niet aan denken wilde, terwijl vandaag in de Tweede Kamer de debatten over de regeringsverklaring beginnen..

De eerste maal dat Mark Rutte dit jaar aantoonbaar loog was tijdens het verkiezingsdebat met Emile Roemer. Op Roemers beschuldiging dat de VVD het eigen risico in de zorg wilde verhogen ontkende de VVD-leider botweg zijn eigen verkiezingsprogramma. Vrij dom, aangezien half Nederland met pen, woordenboek en Wikipedia klaar zat om elke uitglijder te kunnen benoemen. Het werd in de media uiteindelijk afgedaan als een studentikoze debatingtruc, maar dat het een premier welbeschouwd onwaardig is zou vanzelfsprekend moeten zijn. Ook al wordt tijdens verkiezingscampagnes met de waarheid door vrijwel alle partijen geregeld de hand gelicht.

Vervolgens kwam drie weken terug het regeerakkoord. Hierin staan een aantal halve waarheden. Zo werd onder meer bekendgemaakt dat er 1 miljard wordt gekort op OS, terwijl dit feitelijk maar 210 miljoen zal zijn. De rest is via departementale verschuivingen voor een later kabinet direct beschikbaar om – mocht men dit als wenselijk beschouwen – het budget voor OS zonder problemen weer vrijwel terug op het oude niveau te brengen.

Over de nivelleringsoperatie die het regeerakkoord bevatte zwegen onderhandelaars en premier echter, klaarblijkelijk in de hoop dat het zou worden overzien. Politiek veel ernstiger is dat ook tijdens de bespreking van het akkoord met de VVD-fractie werd verdoezeld dat er een grote nivelleringsoperatie in was ingebakken. Nadat de pers dit boven tafel had gehaald, hadden de Kamerfracties van de regeringspartijen het akkoord al goedgekeurd, en toen ‘kon men niet meer terug’.

Twee weken geleden waren er via internetzender Politiek24 beelden te zien van Mark Rutte die in Lunteren het regeerakkoord kwam uitleggen aan zijn politieke achterban. Hij had het niet makkelijk, maar dat was te wijten aan zijn eigen liegen en draaien over de inhoud van het regeerakkoord, en wat die inhoud voor zijn achterban betekenen zou. Hij presenteerde het aan zijn partijgenoten als slechts een algemeen idee, waarvan nog geen expliciete cijfers bekend waren. Met enig gedraai aan de knoppen zou de pijn voor iedereen dragelijk worden. Dat het hier ging om door de PvdA gewenst nivelleringsbeleid ontweek hij zorgvuldig. Liegen tegen je eigen partijgenoten, over voorgenomen beleid! Wie de beelden heeft gezien, kan niet anders dan concluderen dan: hier stond een leugenaar. Nog een slechte bovendien, kijkt u de beelden maar terug. En dat terwijl Samsom later heeft toegegeven dat de cijfers tijdens de formatiebesprekingen op tafel waren geweest.

Voor wie bovenstaande voorbeelden onvoldoende zijn, roep ik met treurnis in herinnering dat de premier afgelopen weken in interviews met de pers bij herhaling heeft verkondigd, dat het gesleutel aan de ziektekostenpremies nodig was voor de bestrijding van de economische crisis. Dit is pertinent onwaar, zoals Rutte ook moest toegeven, nadat een keur van  journalisten het verloop van de onderhandelingen gereconstrueerd had. Deze budgetneutrale nivellering was een wens van de PvdA, en de VVD heeft die geruild tegen zoiets als het aanschaffen van de JSF.

De meeste kiezers zijn zich er van bewust dat liegen in de Tweede Kamer een politieke doodzonde is, zodat je er eigenlijk vanuit zou moeten mogen gaan, dat een premier niet liegt. Niet alleen niet in de Tweede Kamer, maar ook niet als hij zich via de media verantwoordt tegenover het Nederlandse electoraat. Want wat is de Tweede Kamer immers anders dan de vergadering van de vertegenwoordigers van het Nederlandse volk? Een premier mag eenvoudigweg niet liegen, en zeker niet ter bevordering van het al dan niet tot stand komen van een kabinet, dat het parlement nog om vertrouwen vragen moet.

Overigens is formatiemaatje Diederik Samsom weinig beter dan Mark Rutte. Ook hij immers heeft afgelopen weken aandringende verslaggevers op de mouw proberen te spelden, dat de nivellering in het regeerakkoord was gekomen omdat de bestrijding van de economische crisis dat vereist. En niemand wist beter dan Samsom dat dit niet de waarheid was. En al is Samsom als volksvertegenwoordiger niet gehouden tot dezelfde verheven principes als een lid van de regering, eerlijk is het allemaal bepaald niet. Van iemand die het woord eerlijk zo ongeveer iedere 15 seconden vol overtuiging in de mond neemt om de kracht van zijn argumenten te benadrukken, laat dat een bitter smaakje na.

Helaas hebben we er tot nog toe geen volksvertegenwoordiger over gehoord. Is de VVD-fractie voldoende principieel om de conclusie te trekken dat de democratische tradities zoveel geweld is aangedaan dat zij de conclusie durft te trekken dat de premier vervangen dient te worden? Of heeft zij dezelfde minachting voor het electoraat die de premier de afgelopen weken zo achteloos heeft geëtaleerd? Dat zou betekenen dat het met onze democratie van kwaad tot erger gaat.

Wie de principes van de Nederlandse democratie niet laat prevaleren boven het savoureren van een politiek leider – zelfs al is dit de premier van de eigen partij – verdient niet zich volksvertegenwoordiger te mogen noemen.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard