Het probleem van een dubbele nationaliteit is veel complexer dan mensen beseffen. En inderdaad is het deels een probleem van het verleden, maar desondanks is en wordt het wel degelijk weer bijzonder actueel.

Laat ik als voorzet van die complexiteit u ter overweging geven wat er had moeten gebeuren als de uitreizende jihadisten waren beschouwd als emigré’s naar een land (Islamitische Staat) dat na haar ineen zijgen haar eertijdse burgers zonder nationaliteit achter laat. Men placht in zo’n geval van de veroverende staat een nieuwe nationaliteit aan te nemen. Maar wie het land voor de verovering compleet was ontvluchtte kreeg die niet automatisch. Dit is geen hypothetisch idee, het is onder andere de Polen in de 18e en 19e eeuw overkomen. Na WW1 heeft er zo ook het een en ander plaatsgevonden. Dit was overigens nadrukkelijk iets anders dan de statenloosheid die mensen die meevochten in de Spaanse Burgeroorlog overkwam. Deze mensen werd door hun eigen staat het burgerrecht ontnomen, en veel wetgeving tegen het afnemen van een nationaliteit heeft als achtergrond een herhaling hiervan te voorkomen.

In de 21e eeuw fietste daar het ‘internationaal recht’ doorheen. Door IS niet te erkennen voorkwamen de Europese staten dit probleem, maar bleven dus zitten met de verplichting hun uitreizigers weer terug te nemen. Een reden om IS niet te erkennen was overigens dat volgens datzelfde ‘internationaal recht’ landen daarmee aangeven vriendschappelijke relaties met elkaar aan te willen gaan. Of er al dan niet een werkelijke staatseenheid heeft gegolden doet dan ook weinig ter zake. IS heeft tijdens haar korte bestaan aan veel van de impliciete vereisten voldaan, behalve dat niemand er vriendschappelijke relaties mee aan wilde gaan – hetgeen overigens wederzijds was.

Tot zover gaat het vooral over een 19e-eeuws concept van nationaliteit. Maar in onze tijd heb je twee verschillende complicerende factoren: migranten uit islamitische landen die het inruilen van hun eigen nationaliteit door burgers niet toestaan, en het bestaan van de EU. In het geval van minister Ollongren waartegen de PVV gisteren een motie van wantrouwen indiende vanwege die dubbele nationaliteit speelt de EU een hoofdrol. De partijen die tegen de motie over die dubbele nationaliteit stemden, redeneerden feitelijk dat we allemaal EU-burger zijn, en vanuit welk lokaal gat men afkomstig is doet niet ter zake en mag niet ter zake doen. Dit is in lijn met de geldende visie van het westerse internationalisme en de fixatie op de EU als vervanger van de traditionele natiestaat. Er bestaat dus geen gedeelde loyaliteit aan Nederland en in dit geval Zweden, men gaat er van uit dat men loyaliteit aan de EU verwachten mag. Zolang er geen Nexit of Zwexit plaatsvindt is er in die redenatie dus geen probleem met mevrouw Ollongren. Het verzet van PVV en FvD tegen mevrouw Ollongren is dus anti-EU gebaseerd.

Anders is de kwestie met de immigranten uit islamitische landen. Het argument dat zij geen inruil van de eigen nationaliteit toestaan is al vaker ontkracht, onder andere hier, en beschouw ik als een excuus er verder niet over te willen nadenken. Het probleem met islamitische immigranten is namelijk niet dat zij een gedeelde loyaliteit hebben: ze hebben formeel helemaal geen loyaliteit aan Nederland. Dat werd nog eens fijntjes onderstreept door de goedkeuring voor het zweren van trouw aan leger en vlag op de Koran. Hun eerste loyaliteit is namelijk aan de islam, en de nationaliteit die hen bij de geboorte is meegegeven is slechts secundair. Dit is ook de reden dat islamitische staten hun burgers niet toestaan hun nationaliteit in te ruilen voor die van een niet-islamitische staat: het zou afval van de islam inhouden. En zoals u wel weet is dat strafbaar met de dood.

Het is dus bijna grappig dat de veronderstelde loyaliteit die het aannemen van de Nederlandse nationaliteit impliceert, door onze eigen wetgever al is ontkracht met de toestemming die eed te zweren op de Koran. Daarmee wordt ze voor een mohammedaan immers op slag waardeloos – of in ieder geval kan er geen strijdigheid ontstaan als iets hem door zijn geloof wordt opgelegd dat tegen het Nederlandse belang indruist – en is voor hem dus acceptabel. Allah was en is en blijft de hoogste autoriteit. Hier is geen sprake van een gedeelde loyaliteit, maar van nul loyaliteit. Binnen de Ummah (de gehele islamitische gemeenschap wereldwijd) geldt overigens evenmin dat er heersers zijn aan wie men trouw zweert als opperste heer: De macht van een heerser wordt dan ook slechts zo lang geaccepteerd, zolang deze zich conformeert aan de door Allah gegeven wetten, zo schrijft de islamitische wet (sharia) voor. Wetgeving die uit de aard van de goddelijke oorsprong ook niet mag of kan worden gewijzigd.

Burgers die afkomstig zijn uit islamitische landen hebben daarom vaak de keus hun geloof te verloochenen of hun nieuwe vaderland. Het bekende begrip taqiyya helpt hierbij, maar is uiteindelijk maar zelden nodig. In de situatie zoals die altijd bestond. Omdat het een probleem is dat veel minder vaak praktisch acuut is dan theoretisch mogelijk, wensen onze parlementariërs hierover niet na te denken. Dat de islam daarmee ook strijdig kan zijn met de belangen van de EU komt al helemaal niet in ze op, en inderdaad zijn de meeste immigranten van islamitische huize die carrière maken in Brussel geen mohammedaan meer te noemen. Het probleem komt dus nooit opvallend aan de orde.

Tot nog toe.

Maar worden onze parlementariërs niet juist betaald om na te denken over de gevolgen en implicaties die veranderingen in wetgeving en gewoonterecht hebben? Het toestaan van de dubbele nationaliteit is een klassiek voorbeeld van hun regelmatige falen in gemeenschappelijkheid, en bovendien een zeer pijnlijk.