Nu de dynamische leiding van Van Rompuy c.s. de Eurocrisis heeft doen oplossen als de spreekwoordelijke sneeuwvlok in de hel, hoor je momenteel weinig anders dan dat 2013 een rustpunt van ongekende weelde zal worden. Dat zou natuurlijk kunnen, mits men soepel en daadkrachtig weet om te gaan met de punten die ik hieronder noem en kort bespreek.

1. Referendadreiging in Duitsland, Finland, Ierland, Italië, en UK. Nationale referenda zijn voor EU vernietigend.
2. Spanje
3. Heronderhandelingen bailouts Portugal en Finland
4. Griekenland gaat doelen niet halen
5. De Europese recessie en de gevolgen voor de eurocrisis
6. Recessie van USA en mogelijke val dollar
7. Goud
8. Japan – financiële ineenstorting nabij
9. Stagnatie in groei BRICS zal van invloed zijn op vooral Duitse economie.
10. Uiteenvallende lidstaten als UK en Spanje, en de gevolgen met de rechtsopvolgers
11. Italië en haar eigen politieke dynamiek
12. Val van Frankrijk
13. Appreciatie van Euro door ineenstorting dollar en yen.
14. Prijzen vastgoed in Europa blijven dalen.

@1 Referenda zijn de grootste bedreiging voor de eenheid van de EU, aangezien steeds duidelijker wordt dat de Europese bevolking nog weinig van de EU hebben moet. In 2013 dreigen tenminste maar liefst vier, mogelijk meer, referenda op de agenda te komen. Nog ernstiger zal zijn dat ze elkaar deels in de wielen zullen rijden, zelfs als de uitslag de EU niet direct bedreigen zal.

a) Een Duits referendum zal vermoedelijk nodig blijken als het Constitutionele Hof in Karslruhe oordeelt dat voor de Bankenunie een grondwetswijziging noodzakelijk zal zijn.

b) In Italië heeft de zeer succesvolle populist Beppe Grillo aangekondigd een referendum over de Italiaanse deelname aan de Euro uit te schrijven als hij de verkiezingen wint. Hij heeft de Lega Nord al zover gekregen dat deze vroegere bondgenoot van Berlusconi deze heeft gemaand zich terug te trekken als premierskandidaat.

c) Ook Finland lijkt een referendum nodig te achten voor deelname aan de Bankenunie, maar beslist daarbij zeker niet definitief over verdergaande deelname aan het federaliseringsproces, dat in Finland weinig handen op elkaar krijgt.
Ook een Iers referendum over de Bankenunie lijkt niet te vermijden.

d) De klap op de vuurpijl wordt de kans op een referendum in de UK over uittreding uit de EU. Als de UK inderdaad dat pad kiest, dan zullen de scheuren op weg er naar toe de EU onherstelbare schade toebrengen.

e) Referenda die 10) tot gevolg zullen hebben.

@2 Het probleem Spanje, en of dat land al dan niet een bailout aan zal vragen, wordt naar men voorspelt de grootste financiële krachttoer van de EU tot nog toe. Er is al veel over gezegd, maar dit zal de eerste helft van 2013 het nieuws domineren, niet in het minst vanwege de onvoorspelbare uitkomst dankzij de trots van het Spaanse establishment.

@3 De relatief gunstige financieringsvoorwaarden voor Griekenland doet landen als Ierland en Portugal watertanden. Dat het hier slechts een noodverband betreft doet voor hen niet ter zake. Naarmate de recessie in de Eurozone zal omslaan in een depressie, zullen zij harder aan de bel trekken in Brussel.

@4 Dat Griekenland opnieuw de gestelde doelen niet zal halen is nauwelijks een voorspelling te noemen. Wie er bij een Londense bookmaker op wil wedden zal zelf geld mee moeten brengen.

@5 Dit is een punt dat pas in de tweede helft van 2013 aan prominentie zal winnen, aangezien dan pas de eerste gevolgen voor het euro-experiment voelbaar worden. Desalniettemin gevaarlijk, gezien de reguliere besluiteloosheid van de Europese regeringsleiders.

@6 De Fiscal Cliff zal de USA niet direct de das om doen, maar de voortdurende conflicten tussen president en het Huis van Afgevaardigden zijn een tijdbom waarvan niemand goed weet waar de ontsteking zit. Het tijdstip waarop hij definitief afgaat staat wel ongeveer vast: eind maart zal het Congres opnieuw moeten besluiten het plafond van het maximaal te lenen bedrag te verhogen. Als dat punt wordt bereikt heeft de president een groter probleem dan zijn Republikeinse tegenstanders, mits die bereid zijn tot dat moment de hardste publicitaire klappen op te vangen.

@7 De goudprijs, en het daadwerkelijke bezit van goud (en zilver) wordt komend jaar een steeds hotter issue, naarmate duidelijk wordt dat China poogt op grote schaal dollars te dumpen ten behoeve van de uitbreiding van haar goudreserves. Een stijgende goudprijs zal de druk op de dollar belangrijk vergroten.

@8 De Japanse overheid gaat komend jaar als eerste land ter wereld een staatsschuld van meer dan 250% GDP bereiken, zonder reëel uitzicht dit te verminderen. De sprongen die het land maken gaat om financieel drijvende te blijven zullen de valutaverhoudingen wereldwijd op scherp zetten.

@9 Een verslapping van de groei in de sterk opkomende grote economiën (BRIC’s) zal het herstel in de EU negatief beïnvloeden. Duitsland, de machinebouwer van de gehele wereld, zal hiervan de pijnlijke gevolgen voelen, met alle gevolgen van dien voor de kredietwaardigheid en vitaliteit van de Eurozone.

@10 De dreigende afscheiding van Catalonië van Spanje, en van Schotland van het UK gaan problemen veroorzaken waarop de EU tot nog toe nog geen eenduidig antwoord heeft geformuleerd. Hoewel beide gebieden de intentie lijken te hebben bij de EU te blijven, staat niet vast dat zij dat ten koste van alles zullen willen volhouden. Onderhandelingen zullen door pijnlijke gevoeligheden van Spanje en UK doorkruist worden.

@11 Italië heb ik hierboven al even aangestipt, en de traditionele eigenwijsheid van haar politici maakt een hoogoplopend conflict met de EU waarschijnlijk. Nu de zojuist afgetreden premier Monti heeft aangegeven met behulp van EU-gezinde centrumpartijen zijn beleid van afgelopen jaar tot inzet van de verkiezingen eind februari te willen maken. Een forse nederlaag zal worden uitgelegd als uitspraak van wantrouwen jegens de EU, met alle gevolgen van dien.

@12 De positie van Frankrijk als belangrijkste economische macht binnen de EU na Duitsland zal komend jaar stevig onder druk komen te staan, niet in het minst door het weinig intelligente beleid van president Hollande. Nu zijn miljonairstax door het Franse hooggerechtshof is afgeschoten, zal zijn regering pogen die via een alternatieve formulering te herstellen. Indien dat faalt zou Hollande kunnen besluiten om (buitenlandse) bedrijven zwaarder te gaan belasten, zoals hij eigenlijk al deed met de speciale accijns op bier die voor komend jaar is aangekondigd. De Franse economie zal het kind van die rekening worden.

@13 de problemen met dollar en yen die ik hierboven al besprak, zullen paradoxaal genoeg in de eerste helft van 2013 de koers van de euro opdrijven. Met alle gevolgen voor het eerste prille herstel van de economie van de Eurozone.

@14 Europees vastgoed zal demonstreren dat de markt de bodemprijzen nog niet bereikt heeft, met nog meer desastreuze gevolgen voor de Europese economie, en de kredietverstrekking van de grote banken.

Lichtpuntje voor de EU
De naderende verkiezingen in Duitsland komend najaar zullen minder ingrijpende gevolgen hebben dan de punten die ik hierboven noemde. Weliswaar zal de doortastendheid en dominantie van Angela Merkel komend jaar vooral in het teken van die verkiezingen staan, maar een overwinning van de linkse partijen zou de EU waarschijnlijk niet slecht uitkomen.

Alles bijeen genomen is bovenstaande niet direct een scenario dat een prompte ineenstorting van de EU tot gevolg zal hebben. Maar tenzij er daadkrachtig wordt doorgepakt, zullen zij allen van grote invloed zijn op de besluiten die in 2014 moeten vallen, in welk jaar immers de – vooral Zuid – Europese  banken zich moeten voorbereiden op de terugbetaling van de LTRO-gelden die formeel gepland staat voor begin 2015. Aangezien de EU op het Griekenlanddossier de afgelopen jaren overtuigend heeft gedemonstreerd dat men in periodes van relatieve windstilte niet in staat is dringende problemen daadwerkelijk te lijf te gaan, zal blijken dat 2013 een belangrijker jaar was dan men nu vermoed.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.