Ik kruip niet graag in de huid van Alexander Pechtold, maar in deze fase van de kabinetsformatie is dat naar ik vrees noodzakelijk.

Eerder liet ik al eens zien dat indien noodzakelijk er wel degelijk een kabinet zonder D66 zou kunnen worden gevormd, maar dat dat redelijkerwijs niet gebeuren zal. Alleen als D66 echt grandioos overvraagt zou het de andere ‘kern’partijen (VVD & CDA) kunnen dwingen elders te gaan winkelen, maar dat zit er nog niet in. De mogelijkheid met GroenLinks die informateur (jaja, de Verkenner heeft promotie gemaakt tot Mineur) Schippers nu onderzoekt heeft voor D66 echter een ander probleem dan een puur inhoudelijk. Dat is in hoeverre de partij in zo’n kabinet nog zichtbaar blijft.

Dat is een eenvoudig te definiëren dilemma, dat desalniettemin vaak wordt overzien: partijen die van nature weinig onderscheidend zijn, zullen in een kabinet waarin zij politiek het centrum vormen vrijwel onzichtbaar worden. Dat is eerder gebeurd, en het liep voor D66 desastreus af. Het CDA heeft als voordeel dat het haar christelijke identiteit heeft om op terug te vallen – D66 is de onderwijspartij, maar in een kabinet is dat onvoldoende om uitstraling te behouden. Juist in een kabinet verwacht men van partijen dat die in staat zijn zaken naar zich toe te trekken – wie dat niet kan heeft voor de kiezer geen toegevoegde waarde, en zal een volgende keer weinig kiezers naar zich toe trekken.

De functie van lijmpot dan wel glijmiddel in een coalitie is een hoogst ondankbare. Ten tijde van Balkenende IV kwam de ChristenUnie er mee weg vanwege een stevig eigen profiel dat onafhankelijk was van het kabinetsbeleid. Dat D66 na Rutte2 sowieso nog in beeld kwam is dat de kiezers vooral walgden van de partijen die Rutte2 vormden; het beleid was hen door de bank genomen niet onaangenaam, want het leek vooral de status quo te willen bewaren. Dat na Paars 1 indertijd D66 niet langer door de kiezer als noodzakelijk werd beschouwd (hetgeen terecht bleek), is illustratief voor het probleem dat Pechtold bij het onderzoek naar het ChristenliberalePlus gaat ervaren.

Het pakket dat een kabinet met GL er in zou opleveren zou de als gunstig ervaren effecten toeschrijven aan de trekkracht van GL, terwijl de matigende invloeden zouden worden toegeschreven aan D66. Maar wie matigende invloeden wil in een kabinet stemt beter CDA, en daarvan is de kiezer zich maar al te bewust.

Beseft Pechtold dit werkelijk? Het bericht vandaag (zie hierboven) dat alleen Pechtold met enthousiasme en optimisme deze onderhandelingen in gaat wijst daar niet op. De logica voor zo’n bericht is er wel: alle andere partijen zijn zich bewust van de concessies die van hen zullen worden gevraagd. D66 gaat vooral vragen zichzelf weer eens overbodig te maken. Hoe hij zal proberen D66 als partij zichtbaar te houden in een kabinet Rutte3 met deze samenstelling? Dàt is het enigma voor Pechtold, een probleem dat tot op heden nooit werd opgelost, en dat ook ditmaal weinig perspectieven heeft. Zelden zie je het probleem van de inhoudsloosheid van D66 beter gedemonstreerd dan juist tijdens onderhandelingen als deze.

---

Volg al onze commentaren op de Kabinetsformatie via deze link.