Vanmorgen vroeg las ik een column van adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein van RTLNieuws, getiteld Vrijheid, vrijheid, vrijheid.

Gechargeerd gezegd de column ging over asielzoekers, diepere roerselen en nobele wilden die deel willen hebben aan de Westerse maatschappij. Het stukje irriteerde me bovenmatig. Een hoog “We are the world” gehalte is iets waarvoor ik allergisch ben. Bovendien was het een aanval op de positie die Martin Sommer afgelopen zaterdag verdedigde in De Volkskrant, die eerder deze week ook op deze site is genoemd.

Klein eindigde zijn betoog aldus:

Zijn sommige mensen meer gelijk dan anderen? Heb jij meer recht op vrijheid dan de mensen die nu aan de deur van Europa kloppen? You tell me.

Het kostte me en paar minuten om de vinger te leggen op mijn probleem met dit betoog, maar inderdaad, deze laatste zin hielp enorm. Het is de gedachte dat vrijheid een onafhankelijke grootheid is die door mensen overal ter wereld indiscriminatoir wordt nagestreefd. Maar is dat ook waar? De moderne maatschappij doet mogelijk veronderstellen van wel, maar dit is dan ook de bekende blinde vlek van mensen die als gevolg van hun goede inborst niet in staat zijn verder te kijken dan hun neus lang is.

Impliciet klinkt hier de echo van het Westerse beeld van de edele wilde, die zijn leven lang rondtrekt over de weidse prairies van – bijvoorbeeld – Noord-Amerika. Die jaagt, eet, slaapt en de volgende dag opnieuw de zon achterna trekt. Het is eenzelfde herinnering die we graag bewaren van de Koude Oorlog: de wanhopige mensen die enorme risico’s namen om het communisme te ontsnappen op weg naar vrijheid. De romantiek spat er af.

Maar wat is die vrijheid? Dat benoemt Klein niet, en als hij er uitgebreider over had nagedacht waren zijn en deze column nooit geschreven. Als je alles wegsnijdt en analyseert, is vrijheid niet meer dan ontsnapt zijn aan de strijd om het dagelijks bestaan. Toegegeven, ook ik voel het als een bepaalde manier van vrij zijn van veel bemoeienis – ik ben een westerling tot in mijn tenen. Maar duurzame vrijheid is niet mogelijk zonder eerst de strijd om het dagelijks bestaan te hebben gewonnen.

De migranten die thans aan de poorten van Europa kloppen hebben dat echter maar al te goed begrepen. Ze komen niet voor onze vrijheid en hoe we die beleven, maar om deel te hebben in onze welvaart – liefst tegen een zo laag mogelijke prijs – om vervolgens de vrijheid te nemen de wereld te vormen zoals zijzelf die zien willen, niet zoals wij die hier in het Westen beleven. Dat is niet iets wat ik iemand ontnemen wil, maar als er iets is wat vrijheid bedreigt, is het de mythe van de multiculturele samenleving. Als culturen wederzijds uitsluitende opvattingen hebben over hoe de maatschappij moet worden ingericht, is het niet mogelijk deze duurzaam in één ruimte/gebied te laten verblijven zonder grote confrontaties te bewerkstelligen.

Het vrijwel onvermijdelijke gevolg zal een versmelting zijn, die veel meer afhankelijk zal zijn van de verhoudingen van de samenstellende delen dan onze overheid ons doen geloven wil – alsof zij blijk gegeven heeft daar verstand van te hebben. De maakbare samenleving is niet voor niets een begrip waar weinigen nog met plezier aan worden herinnerd.

Resumerend: vrijheid hangt samen met bezit. En dat moet voor een individu voldoende zijn, om voor zichzelf te kunnen concluderen dat hij toe is aan een volgend stadium: vrijheid. Daarmee is vrijheid geen onafhankelijke grootheid, maar een bijproduct van maatschappelijke welvaart. En dat is iets waarvan ik vind dat men die het beste zelf kan opbouwen, al was het maar om de waarde ervan te kennen.