Meer nog dan de uitdaging die Jaqcues Monasch zijn partijtop voor de voeten wierp wordt dit stukje in gang gezet door de PvdA-lokalo’s uit Ridderkerk, die ook Monasch niet links genoeg vinden. Daarom sturen ze aan op een eigen kandidaat voor het lijsttrekkerschap.

Dat die lokalo’s geen realo’s zijn mag dit screenshot (uit september) duidelijk maken. Het buskruit hebben ze niet uitgevonden, maar waarvoor je het gebruiken kunt is hen volkomen duidelijk. Het ziet er bijna uit als een reservaat waar het denken bij de PvdA dertig jaar in stasis is bewaard, en nu door nieuwsgierige journalisten uit hun tijdcapsule is gehaald. Vanuit ons moderne perspectief een atavisme zoals we dat gewoonlijk nog alleen bij de SP aantreffen.

Vanmorgen las ik daar ook een fraaie bespiegeling van Roderick Veelo over, die dit verschijnsel mede wijt aan de arrogantie van de PvdA-partijtop. Onmiskenbaar waar, maar naar ik meen slechts het halve verhaal. Het laat buiten beschouwing dat de PvdA na de Tweede Wereldoorlog een regenboogcoalitie van achtergestelden was, die zowel haar succes als haar aanstaande ondergang aan de strijd voor emancipatie van Jan en Alleman te danken heeft. Die arrogantie die de partij nu haar ondergang bezorgen zal is namelijk een stuk verder terug te situeren dan veel commentatoren zich tegenwoordig nog herinneren. En ging hand in hand met de demise van het CDA, dat in de tijd dat de basis van de huidige ondergang werd gelegd minstens zo arrogant was, en samen met de PvdA ongeveer tweederde van het electoraat vertegenwoordigde.

Die arrogantie werd afgestraft met de doorbraak van de SP in de jaren negentig. De SP was voor de laatste nog bestaande arbeiders aantrekkelijk geworden nadat Kok eerst de PvdA-ideologie realistischer maakte om niet definitief uit het centrum van de macht te verdwijnen. Maar tegelijk betekende dat dat de basis van de PvdA afbrokkelde. De evolutie naar formeel onderdeel van de moderne Regentenpartij werd onder Kok ingezet. Wat de lokalo’s in Ridderkerk willen is een soort SP, en ze zouden zich daar het best thuis moeten voelen. Maar om macht te verwerven kun je de PvdA eigenlijk niet missen, is een gedachte die kennelijk nog steeds in die lokale hoofden rondspookt.

Wat Jacques Monasch beoogt is een slap aftreksel van hetzelfde idee, maar daarom nog niet realistischer. De tijd van regenboogcoalities is een verleden tijd, en de partijtop van de PvdA lijkt dat instinctief te beseffen – ondanks de lippendienst die geregeld nog aan dat ideaal bewezen wordt. De werkelijkheid is anders. Wat van de PvdA is overgebleven is een bestuurspartij pur sang, vooral aantrekkelijk voor onderwijzers en ambtenaren die de maatschappij willen vormen naar een beeld dat niet langer realistisch is. Wat dat betreft is de huidige omvang in de peilingen een realistische. Dat de nieuwe lijsttrekker geacht wordt alle oude groepen ten tijd van verkiezingen weer terug te halen, om zich daarna wederom boos en teleurgesteld af te keren is een slopend proces dat de fundamenten van het PvdA-bouwsel heeft ondergraven en doen verrotten. Niets is meer eroderend dan het getij, waarbij de golven steeds een stukje afknabbelen van de basis.

Het probleem van de PvdA is daarom ook niet waarom kiezers vertrokken, maar dat de partij nooit heeft willen kiezen wat haar rol en functie in het politieke debat moet zijn. Wellicht is dat inherent aan die regenboogattitude, maar in een tijd dat kiezers een herijking van hun belangen afzetten tegen wat partijen hen te bieden hebben is het funest. Regenboogpartijen moeten om te functioneren groot zijn, en een ideologie bieden die enigszins bindt. Aan beiden ontbreekt het, en ik zie het niet terugkeren.