Vaak horen we dat de PVV in Nederland en het Front National in Frankrijk de laatste jaren behoorlijk naar links zijn opgeschoven met hun sociaaleconomische koers. Ik heb mij ook wel eens in die zin uitgelaten toen ik nog columns schreef voor de Dagelijkse Standaard en zag het als een minpunt, maar de laatste tijd ben ik daarover wat genuanceerder gaan denken.

Met het begrip rechtsrood bedoel ik dat deze partijen ferm (“rechts”) zijn op gebieden als veiligheid, immigratie, grensbewaking en behartigen van het nationaal belang, maar wat linkser (roder) op het sociaaleconomische vlak: ze willen de verzorgingsstaat in bescherming nemen tegen afkalving als gevolg van de kosten van massa-immigratie en het effect van globalisatie.

We hebben in Nederland nog steeds last van de crisis ondanks een lichte economische groei door een aantal kunstgrepen van de ECB zoals ultralage rente, lage eurokoers en geldschepping. Zaken die weliswaar goed zijn voor het exporterend bedrijfsleven, maar welvaartsverlagend voor veel burgers. Met name is dit ongunstig voor spaarders en gepensioneerden. Tel daarbij de toenemende uitgaven voor de EU (Griekenland, Turkije) en de miljardenkosten van het ruimhartige asielbeleid van de laatste tijd; het totaalplaatje is niet vrolijk. Ook de niet selectieve toestroom van niet-westerse allochtonen via het recht op familiehereniging is een kostenpost die nog altijd in de miljarden loopt.

Intussen neemt het aantal mensen met schulden nog steeds toe en 40% van de Nederlanders loopt achter met hun rekeningen. Het gegeven dat de regering Rutte-Asscher vlak voor de verkiezingen van 2017 nog een cadeautje in de vorm van belastingverlaging zal uitdelen doet daar weinig aan af: steeds meer Nederlanders kunnen de eindjes niet meer aan elkaar knopen. Nu kun je vanuit klassiek-liberaal oogpunt, zoals VNL bijvoorbeeld doet, daar tegenover stellen dat alleen lastenverlaging voor burgers en bedrijven duurzame welvaart schept. Dat betekent dat je moet besparen op de collectieve uitgaven die in Nederland nog steeds relatief hoog zijn en dat geld vervolgens teruggeeft aan burgers en bedrijven.

De PVV wil ook besparen op de lasten voor de burger maar doet dit vooral door te bezuinigen op zaken als EU en ontwikkelingshulp, immigratie en overbodige subsidies of bestuurslagen. Ook het Franse Front National van Marine Le Pen en haar spindoctor Florian Philippot voert een rechtsrode koers die zij zelf omschrijven als “ni droite, ni gauche”. Philippot voegt daar vaak aan toe dat het huidige politieke speelveld geen strijd meer is tussen rechts en links (in zijn ogen verouderde begrippen) maar eerder een strijd tussen patriotten en globalisten. Ik heb hier al het één en ander over geschreven in mijn column De demonisering van Marine Le Pen

Nu ben ik nog steeds liberaal genoeg om te denken dat een wat kleinere (maar sterke en effectieve) overheid in combinatie met lagere lasten voor burgers en bedrijven de beste weg is naar economische groei en welvaart. Maar in de situatie van nu, met zoveel mensen op of onder de armoedegrens, is dat een tamelijk abstracte boodschap. Het liberale recept gaat eraan voorbij dat er veel kapot is gegaan door een globalisatie zonder condities. Ook het EU-vrijhandelsbeleid, waarbij Europa minder opkomt voor eigen belangen dan bijvoorbeeld China of de VS, heeft negatieve effecten op onze welvaart. Daarnaast is het zo dat de natiestaat als bindend weefsel uitgehold is door de EU-bureaucratie en weer hersteld moet worden. Dat lukt niet zonder enige mate van overheidsingrijpen, lijkt me.

Het economische systeem dat we nu hebben en dat in stand wordt gehouden door progressieven en liberalen is geen vrije markt kapitalisme maar steeds meer een corporatistisch systeem, waarbij belangen van de top in de grote bedrijven en politici nauw verweven zijn. Dat zien we bijvoorbeeld in de structuur van het bedrijf Volkswagen, die steeds meer open komt te liggen door het schandaal met de sjoemelsoftware. Allerlei politici blijken er in toezichthoudende functies te zitten. Ook in de Nederlandse zorgsector wordt die verwevenheid steeds groter. Intussen wordt de bovenlaag steeds rijker terwijl de middenklasse verarmt.

Ik schat in dat er honderdduizenden Nederlanders zijn die de afgelopen decennia naar eer en geweten hun werk hebben gedaan tegen een bescheiden loon en zich – aangemoedigd door de politiek – in de hypotheekschulden staken, maar nu door globalisatie en crisis hun baan zijn kwijtgeraakt of hun arbeidsvoorwaarden uitgehold zien. Een inkomensval van bijvoorbeeld 2500 euro netto per maand naar de ongeveer 1400 euro per maand die je nog krijgt als “flexwerker”of uitkeringsgerechtigde, is moordend.

Veel mensen zien hun maandelijkse inkomsten zakken tot onder het niveau van hun vaste lasten. Probeer dan maar eens rond te komen. Zij voelen zich verraden door links dat nog steeds denkt dat onze welvaart er is om mondiaal weg te geven (zich niet realiserende dat er voor grote groepen geen welvaart meer is) maar ook door de liberale VVD, die vaak de wensen van het grote bedrijfsleven en de EU vervult en intussen veel burgers in de kou laat staan.

Het electorale gat ligt dus sociaaleconomisch op links, qua immigratie en veiligheid op rechts. Politici als Geert Wilders en Marine Le Pen zijn slim genoeg om hierop in te spelen. Daarnaast hebben ze voldoende empathisch vermogen om zich te realiseren dat veel mensen daadwerkelijk geslachtofferd zijn door het systeem. Marine Le Pen heeft het één en ander meegemaakt als alleenstaande moeder met drie kinderen, waardoor zij zich de positie van sociaal zwakkeren beter kan indenken dan veel progressieve politici in hun ivoren toren.

Zo bekeken is het helemaal niet zo gek dat partijen als PVV of FN sociaaleconomisch wat meer naar links zijn geschoven al zullen ook zij, eenmaal aan de macht, niet ontkomen aan bepaalde hervormingen. De vraag is of de nu in opkomst zijnde nationale, eurosceptische partijen de electorale positie van traditioneel links grotendeels zullen overnemen of dat links nog bijtijds bij zinnen komt en daadwerkelijk opkomt voor hun oude achterban, bijvoorbeeld door meer immigratierealisme te betrachten. Tot nu toe zijn er geen tekenen die wijzen op het laatste. We zien daarom grote verschuivingen in het electoraat.