Hoe schokkend waren de verkiezingen in Mecklenburg-VoorPommeren (MvP)? Het zal de CDU niet meegevallen zijn, en lessen voor de toekomst zijn onmiskenbaar aan de orde. Angela Merkel zal niet kunnen doen alsof dit nergens over ging.

De verkiezingen in het Duitse Mecklenburg-VoorPommeren zijn zo ongeveer verlopen als opiniepeilers hadden voorspeld. De SPD bleef ondanks de opgelopen klappen de grootste, de AfD kwam binnen met een score boven de 20%, de Grünen en de rechtsradicalen van de NPD (gehalveerd) verdwenen uit het deelstaatparlement en de FDP kon opnieuw geen potten breken in dit voormalige noorden van de DDR.

De grote verrassing was dat de CDU onder de 20% bleef. Afgelopen week dachten opiniepeilers dat er een nek-aan-nek race tussen CDU en AfD plaatshad, maar daarvan bleef in de exitpolls weinig over. Hoewel er op het moment van schrijven van dit stukje nog geen officiële uitslag bekend was, staat het algemene beeld wel vast.

 

Voor de coalitie in Schwerin zal dit geen betekenis hebben – SPD en CDU zullen gewoon doorregeren. Maar het landelijke effect zal sterker worden. Alle grote (landelijk vertegenwoordigde) partijen verloren in MvP circa 4 a 5%. Niet alleen zullen SPD en CDU zo meer naar elkaar toe worden gedreven, maar ook is de positie van Die Linke, de Duitse pendant van de SP onder druk is komen te staan. Want de basis van de aanhang van Die Linke is het voormalige Oost-Duitsland, en dat is ook het gebied waar de AfD het beste scoort. Hoezeer de verhoudingen veranderen wordt getoond door het volledig van de kaart verdwijnen van de FDP in deze Länder. Het Duitse stelsel laat nu eenmaal niet toe dat al te veel politieke partijen in de electorale vijver vissen. Een kiesdrempel van 5% is welbeschouwd tamelijk hoog.

Komt de positie van Angela Merkel door deze uitslag onder druk te staan, zoals de AfD stiekem hoopt? Ja, en nee. Ja, omdat Merkel formeel kandidaat voor de Bondsdag is in Mecklenburg-VoorPommeren. De morele klap daarvan mag niet worden onderschat. Nee, omdat er geen directe aanleiding zal zijn om haar regering onder druk te zetten. Anders dan in Nederland hebben beide partijen belang bij een voortzetting van de coalitie. Een breuk ligt daarom niet in de rede.

Wat wel een rol zal gaan spelen, is de toon die de CDU zal willen aanslaan tijdens de verkiezingen komend jaar. De SPD is minstens zo migrantiegezind als Angela Merkel, maar in VoorPommeren heeft de SPD-kandidaat desondanks een strengere toon aangeslagen dan de CDU, en werd daarvoor door de kiezers beloond. Een dergelijke valstrik kan de CDU zich niet veroorloven bij de Bondsdagverkiezingen. En daaraan zit de niet af te koppelen vraag: wat doen we met Mutti Merkel?

Met Merkel als lijsttrekker zou de CDU rechts kunnen worden ingehaald door de SPD, met als mogelijk gevolg dat de CDU gesandwicht wordt tussen SPD en AfD. Dit is iets dat de strategen van de partij zich ongetwijfeld bewust zijn, en de vraag binnen de CDU zal nu daarom zijn: kunnen we Merkel nog op tijd “rebranden”? Gezien haar houding va de afgelopen tijd lijkt daarop niet veel kans te zijn, en dat maakt een uitdaging van haar partijleiderschap vrijwel onontkoombaar. Dat de CSU die stap al enige tijd terug is begonnen, zal als voorbeeld worden genomen. Met Kerstmis wordt het binnen de CDU onplezierig in Duitsland.