Het meest kenmerkende aan het CDA – tot een jaar of vijfentwintig terug – was die eeuwige balanceeract tussen alle zijden van het politieke spectrum. Gisteravond liet Mark Rutte zien dat de VVD die aanpak grondig heeft bestudeerd.

Als uitzending van Zomergasten was het programma gisteravond op Staats2 volstrekt oninteressant, maar als inkijkje in de wijze waarop de VVD zich de komende tien jaar zal proberen te profileren was het onbetaalbaar. Niet bepaald verrassend, weinig inventief, maar morrelen aan oude succesformules dient maar zelden het kortetermijn-belang. Precies wat Rutte uit moest stralen deed hij nauwkeurig: hij positioneerde de VVD strak in het midden van de politieke werkelijkheid. Met een partij die een reputatie van financiële degelijkheid met zich meedraagt kun je je wel wat veroorloven. Want de doelen waaraan geld wordt besteed, worden in de Nederlandse politiek altijd minder kritisch bekeken als potentiële geldverspilling, dan de hoeveelheid die je er voor inzet.

De journalistieke correctheid en ‘links’ (i.c. ‘netjes’) Nederland werden bediend met een quote over de PVV die een bedreigend programma voor de rechtsstaat zou hebben (niet verbijsterend als je die rechtsstaat hervormen wilt), immigratiekritisch Nederland kreeg de uithaal over Turks-Nederlandse jongeren en hun gedrag na de mislukte Turkse coup. Dat de VVD niets ziet in een fundamenteel debat over de koers van de Nederlandse overheid op deze dossiers legde hij daarmee voor weer een jaar of vijf spijkerhard vast. Als de VVD tenminste weer regeren gaat, maar dat staat eigenlijk al wel vast. Dat was immers ook de essentie van die oude CDA-positie: het CDA regeerde (tot 1990) altijd.

De keerzijde van het optreden van Rutte was de zwartmakende kant, die het met een blije maar ietwat droevige glimlach heeft over ‘weglopen’:

Hij verwijst naar het moment dat Wilders in 2012 onverwachts zijn gedoogsteun introk aan het eerste kabinet-Rutte. “Hij is een wegloper.”

De NOS smult daarvan, zonder kennelijk de analogie te zien met Balkenende, die Wouter Bos ooit aansmeerde: U liegt, en U bent niet eerlijk! Een ingestudeerd toneelstukje waar Bos zich nooit meer van los wist te maken. PVV-programma is bedreiging werd dan ook prompt de kop. Beiden hebben ongeveer hetzelfde waarheidsgehalte, maar in de politiek is beeldvorming alles:

“Pleur op, ga naar Turkije”, zei Rutte. Hij maakt zich boos over de onverdraagzaamheid van de jongeren en vindt aanpassing aan Nederlandse omgangsvormen geboden. Later zegt hij “Lazer op”. “En als minister-president zeg ik: we gaan geen concessies doen aan onze waarden.”

Enfin, het waarheidsgehalte van deze leugen (of nee: valse belofte. Leugens zou Rutte ons niet meer opdissen), wordt gedemonstreerd door de deemoedige omgang met Turkije. Als er iemand was die de afgelopen tijd verdiende om Rot op naar het hoofd te krijgen was het die Turkse consul in Rotterdam. Maar als het op daden aankomt is de premier even niet thuis. Zoals eigenlijk maar zelden.

De toekomst van de VVD ziet er voor de komende tien, vijftien jaar zonnig uit met deze aanpak, en men zal voortgaan met op de winkel te passen – liefst zonder grote prijsveranderingen, em zeker niet met experimenten met het assortiment. Daarna volgt ergens onderweg onverwacht de grote implosie en gaat de VVD het CDA achterna, dat nog steeds geen redelijke positie heeft herwonnen, en enorm met haar identiteit worstelt. Politieke partijen neigen naar het politieke centrum omdat daar de macht klaarligt om te worden veroverd. Wat men altijd vergeet, is dat het politieke midden de plaats is waar partijen sterven – aan uitputting, aan kleurloosheid, maar vooral: aan inhoudsloosheid.

---

PS

Wie denkt dat toeval bestaat: het gelinkte NOS-artikel werd al om 22:30 uur gepubliceerd, terwijl het programma doorging tot 23:30 uur.