De Turkse president Erdogan heeft in een toespraak dinsdag verklaard dat de enige reden dat Turkije haar leger Syriè in stuurde is om de Syrische president Assad omver te werpen. Rusland vraagt nu – ruim een dag later – om ´opheldering´.

Dit is een heel interessante en terughoudende benadering, aangezien de toespraak in formele zin al voldoende is als casus belli. Wellicht nog meer dan het neerschieten van een Russisch gevechtsvliegtuig door Turkije boven Syrië dat vorig jaar was. Als bondgenoot van Syrië heeft Rusland al eerder aangegeven er alles aan te zullen doen om haar bondgenoot en leiding door dik en dun te zullen steunen, en heeft dat bewezen ook. De woorden van Erdogan letterlijk nemen betekent dan oorlog met Turkije. Of iets nauwkeuriger geformuleerd, het opvatten als oorlogsverklaring aan Syrië betekent dat Rusland het ook op zal vatten als Turkse oorlogsverklaring aan haarzelf.

In augustus stuurde Turkije tanks, gevechtsvliegtuigen en speciale troepen de grens met Syrië over, volgens Erdogan uit ergernis over het zwakke internationale optreden in dat land. “We zijn daar om recht te doen. We zijn daar om het regime van de wrede Assad te beëindigen, die terreur uitoefent”, zei Erdogan gisteren.

Gisteren beargumenteerde ik al dat Erdogan interne problemen met het leger heeft. Toen had ik nog geen kennis van de uitspraken van Erdogan, die pas in de loop van de dag bekend raakten, maar een verdere illustratie zijn van wat ik gisteren schreef. Want dat de NATO Turkije niet te hulp zal schieten in een zelfveroorzaakt conflict liet het bondgenootschap vorig jaar al ondubbelzinnig weten. In de internationale politiek zal echt niemand dat vergeten zijn. Dat maakt het meer dan waarschijnlijk dat de toespraak die Erdogan dinsdag hield vooral voor binnenlandse consumptie was bedoeld. De manier waarop dat door Rusland wordt geformuleerd spreekt dan ook boekdelen:

Moskou, de belangrijkste bondgenoot van Assad, is verrast.

Rusland wil een verklaring, desnoods achter gesloten deuren. Maar tegelijkertijd laat het Erdogan met deze openbare vraag weten dat het niet de EU is, die zich door een paar boze woorden die Erdogan zich naar believen kan laten ontglippen kruiperig opstelt. Het suggereert dat Rusland begrijpt dat de interne positie van Erdogan heel moeilijk is, maar dat het desondanks niet wenst te worden toegesproken alsof het voor een steeds hysterischer dictator door het stof zal moeten.

Erdogan, kortom, moet zijn plek kennen. Want anders. Een heel redelijk standpunt waarvan de EU-leiders veel zouden kunnen leren. Niet dat dat er inzit natuurlijk, maar een feit om in het achterhoofd te houdenm..