Geldmoord
Het leven wordt steeds duurder. Ons geld lijkt steeds minder waard te worden. En dat klopt.
In zijn recente boek Geldmoord beschrijft de Bosnisch-Nederlandse monetair econoom Edin Mujagic de neergang van de waarde van ons geld in de afgelopen honderd jaar. 99 jaar zou iets accurater gesteld zijn, aangezien naar zijn mening de voortdurende waardevermindering van valuta nauw samenhangt met de instelling van de Amerikaanse Fed, hèt voorbeeld voor alle Centrale Banken, die hun opdracht te waken over de waarde van ons geld schromelijk hebben verwaarloosd.
Wat maakt dat ons geld de waarde heeft die we er aan toekennen? Sinds de afschaffing van de goudstandaard – in fasen tussen de jaren dertig en 1971 – is er nog maar één factor bepalend voor de waarde van ons geld, namelijk vertrouwen. Hoewel ook dat vertrouwen aan inflatie onderhevig is, is dat niet de belangrijkste reden waarom ons geld in waarde afneemt. De toenemende hoeveelheid geld die de centrale banken de afgelopen jaren in de economie pompten, begint langzamerhand zijn weerslag op de prijzen te krijgen. Mujagic laat in zijn boek zien hoe dat werkt: een sterke toename van de geldhoeveelheid heeft na enige tijd steeds een prijsverhoging tot gevolg. Maar ook zonder die recente bemoeienis liep de waarde van ons geld al langzaam terug.
Met een zekere weemoed denken we wel eens terug aan de tijd van de gouden standaard, toen een valuta tegen een vooraf afgesproken hoeveelheid geld kon worden ingewisseld bij de centrale banken. Na de Tweede Wereldoorlog is die Gouden Standaard enige tijd losjes verbonden geweest met de Amerikaanse dollar. Andere wereldvaluta kregen een vaste wisselkoers met de dollar, en dat ging goed tot circa 1971. In dat jaar bleken de Amerikaanse goudreserves in een dusdanig tempo te slinken, dat de Amerikaanse regering besloot haar garantie voor de levering van de afgesproken hoeveelheid goud voor een dollar in te trekken. Sindsdien zitten we in het huidige systeem van vertrouwensgeld: fiat money.
Een korte filosofische bespiegeling over goud: ook dat is nooit meer dan een – zeer begerenswaardig – ruilmiddel geweest. Dat vinden we in Geldmoord ook terug in de beschrijving van wat in de 16e eeuw gebeurde. Door de vloed van Zuid-Amerikaans goud dat door de Spaanse conquistadores uit de Nieuwe Wereld werd gehaald, begonnen de prijzen te stijgen. Het klassieke economische verhaal – dat schaarste bepalend is voor de prijs van een goed – bewees zichzelf opnieuw. Als geld niet gelukkig maakt, maakt goud dat ook niet. Maar het helpt zoals bekend wel.
Na 1600 stabiliseerden de prijzen zich. En hoewel inflatie van tijd tot tijd de kop op stak, vaak dankzij oorlogen en revoluties, werden deze tijden vaak gevolgd door tijden van deflatie, zodat men voor een zilveren gulden rond 1900 ongeveer evenveel kopen kon als een van onze voorouders in 1600 voor een zilveren munt die hetzelfde woog als die gulden uit 1900. Deflatie is een woord dat de moderne mens is ingestampt als zijnde gevaarlijk, het is vloeken in de economische kerk. Deflatie zou zeer slecht zijn voor de economie, en moet ten allen tijde vermeden worden. Mujagic laat zien dat dat maar zeer ten dele waar is en dat er slechte en goede deflatie bestaan. Maar dat sinds de Centrale Banken zich met de economie zijn gaan bemoeien, een stevige deflatie inderdaad grote risico’s met zich meebrengt.
Die voortdurende inflatie heeft ons beeld van onze eigen welvaart behoorlijk vertroebeld. Wat Mujagic namelijk ook aantoont is dat onze welvaart – anders dan wij vaak denken – sinds de jaren tachtig aanzienlijk is afgenomen. Door de voortdurende loonsverhogingen hebben wij echter onvoldoende besef dat we niet genoeg compensatie krijgen voor wat inflatie betekent voor ons inkomen. Het lijkt alsof we meer krijgen, maar dat is slechts schijn.
Mujagic wijst in het laatste deel van het boek ook een weg in welke richting de centrale banken zich zouden moeten ontwikkelen, maar merkt zeer terecht op dat het vrijwel onmogelijk is de huidige toplieden van de Centrale Banken te vervangen. Dit impliceert eigenlijk dat het huidige systeem eerst een vreselijke crash zal moeten beleven, eer men zich zal gaan bezinnen op de wijsheid van de koers die de afgelopen eeuw is gevolgd. Wie de eurocrisis en de Amerikaanse aanpak van de economische problemen van dit moment geregeld volgt, mag deze laatste conclusie niet verbazen.
Geldmoord is een vlot geschreven boek dat met veel historisch materiaal beschrijft hoe de waarde van ons geld door de Centrale Banken langzaam, sluipend bijna, werd uitgehold. Er is geen specialistische kennis voor nodig om te begrijpen wat er beschreven wordt, en is onderhoudend en zeer interessant. Het enige wat ik in dit boek miste was een index, een mankement dat met name de uitgever zich mag aantrekken. Hopelijk wordt die omissie in een volgende druk nog hersteld, maar ook zonder dat is Geldmoord wat mij betreft een must-read voor iedereen die zich zorgen maakt om de waarde van ons geld als gevolg van de economische ontwikkelingen van de laatste jaren, en hierover meer wil weten.
Edin Mujagic – Geldmoord – Hoe De Centrale Banken Ons Geld Vernietigen
Uitgeverij Balans Amsterdam
ISBN: 978 94 600 3579 1
Website: Geldmoord
Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard