De presidentsverkiezingen van Oostenrijk – in mei nipt gewonnen door de linkse kandidaat Van der Bellen – moeten over. Het Oostenrijkse Grondwettelijk Hof vond de geconstateerde onregelmatigheden bij het tellen van de postale stemmen voldoende ernstig om de verkiezingsuitslag nietig te verklaren.

Het is een redelijk unieke beslissing, die – hoewel niet geheel onverwacht – voor Europese begrippen ver strekkende gevolgen zou kunnen hebben. Bij een eerdere Oostenrijkse verkiezing in Wenen niet al te lang geleden had het Hof na geconstateerde onregelmatigheden ook een herhaling van het kiesproces bevolen. Er was dus een precedent. In hoeverre de kleine marge (0,6% – 31.000 stemmen) tussen beide kandidaten bij het Hof de doorslag gegeven heeft is nog niet bekend, maar lijkt een factor van enig belang.

De FPÖ heeft het redelijk netjes gespeeld, al hoor je daar niemand over. Hofer heeft na de telling zijn verlies erkend, ondanks de kleine marge geen hertelling aangevraagd en zijn tegenstander netjes gefeliciteerd. Pas toen na een paar dagen duidelijk begon te worden hoeveel er mis was gegaan bij het tellen van de postale stemmen, heeft de FPÖ beroep aangetekend bij het Oostenrijkse Grondwettelijk Hof. Kandidaat Hofer ging gewoon terug naar het parlement.

Nu het Hof besloten heeft dat de verkiezing ongeldig is, wordt het presidentschap voorlopig waargenomen door het driekoppige presidium van het parlement. Grappig genoeg zit ook Hofer daar in – hij is daardoor wat ook de uitslag van nieuwe verkiezingen, toch nog even president van Oostenrijk geweest.

Het wordt interessant om te zien wat deze nieuwe verkiezingen (dit najaar) zullen veranderen aan de eerdere uitslag. Daarvoor was immers een stevige coalitie bijeen gebracht die Hofer het presidentschap ontzeggen moest. Komt die weer zo eenvoudig bijeen? Stemmen er opnieuw 750.000 Oostenrijkers vanuit het buitenland, op een totaal aantal kiesgerechtigden van een miljoen of 8? Is de asielmigratiecrisis in de perceptie van de Oostenrijkers voldoende overgewaaid? Het zijn allemaal vragen die van invloed zijn. De rustige FPÖ-reactie eind mei zal mogelijk ook een rol spelen.

Alleen de mediahysterie, die zal wel weer hetzelfde zijn. De Volkskrant gaf er bij het bekend worden van dit nieuws alvast weer een voorproefje van. (Vette letters zijn mijn markering)

Angst
Vele ogen in Europa waren tijdens de presidentsverkiezingen gericht op Oostenrijk. Wat zou er gebeuren als de uiterst-rechtse FPÖ de presidentsverkiezingen zou winnen? Wat zou de partij met de macht doen? Deze vragen werden niet alleen gesteld uit nieuwsgierigheid maar ook uit eigenbelang. Menig Europees land heeft zelf te maken met krachtige rechts-populistische bewegingen, die anti-immigratie, anti-islam en anti-Europa zijn.
Normaal was er, zelfs in Oostenrijk zelf, niet veel belangstelling voor het presidentschap. Het is een grotendeels protocollaire functie. Maar het staatshoofd benoemt de kanselier en ministers en mag het parlement ontbinden. Na de oorlog hebben de presidenten terughoudend gebruik gemaakt van deze bevoegdheden. Maar de angst is dat FPÖ-kandidaat Norbert Hofer – indien hij alsnog aan de macht komt – aan die terughoudendheid een eind zal maken.

Zelf geeft de Volkskarant al aan dat de macht van de Oostenrijkse president minimaal is. “Ja maar, als nu toch…” Haatzaaien mag dan formeel miet zijn toegestaan in Nederland, maar als het broertje daarvan – angstzaaien – ook verboden was hadden we geen media meer in Nederland.

Het is interessant eens te kijken wat er gebeurt als de heisa een paar maanden voorbij is, en een verkiezing wordt herhaald. Een ongedachte kans die politicologen niet aan zich voorbij zouden mogen laten gaan.