Het was me het politieke weekje wel, zo vanaf donderdagavond. Ik ga er deze week (wellicht uitlopend tot in de volgende week) uitgebreid over schrijven, maar vandaag bespreek ik eerst de algemene lijn zoals de verkiezingscampagne zich zal ontwikkelen.

In retrospect was ik wel blij dat ik donderdag al uitgebreid had beschreven hoe de VVD mijns inziens deze verkiezingen in gaat wat betreft de poppetjes. De waterval aan bekendmakingen vanaf donderdagavond die D66 volledig van haar presentatiemoment van haar nieuwe verkiezingsprogramma beroofden, bevestigden namelijk mijn analyse tot in de puntjes.

De manier waarop de PVV de knuppel in het hoenderhok gooide zal Pechtold al veel pijn hebben gedaan, maar dat dat Mark Rutte provoceerde er direct overheen ook zijn eigen nieuwe lijsttrekkerschap officieel bekend te maken, was de doodsklap voor welke interesse ook voor wat D66 te melden had. Het enige dat er van bijbleef is dat Pechtold aankondigde dat zonder regerinsgverantwoordelijkheid voor D66 het voor hem tijd zou zijn te vertrekken als leider. Niet alleen was dat grappig, omdat hij reeds lang zijn houdbaarheidsdatum overschreden heeft, maar het instemmende gemurmel uit de krochten van Twitter bevestigde dat er niets werd gezegd dat iemand vreemd voorkwam.

Rutte had een heleboel nieuwe interpretaties van zichzelf en het politieke landschap nodig om zijn verhaal geloofwaardig te maken, en de reacties van de politieke pers lieten zien dat dat niet heel erg overtuigde. Ook hier de ironie, dat het minst geloofwaardige voor zoete koek werd geslikt. Dat minst geloofwaardige was zijn attitude dat hij Wilders en de PVV op voorhand uitsloot, want het is al enige tijd andersom. Wilders heeft van Rutte gezegd hem als persoon uit te sluiten als toekomstig onderhandelingspartner, en dat is dat. Het schept voor de VVD het probleem dat het haar berooft van de optie de flanken tegen elkaar uit te spelen – de VVD is de huidige centrumpartij pur sang, zoals eens het CDA dat was. Maar om dat spel goed te kunnen spelen, dien je beide flanken zowel een worstje voor te kunnen houden als bestraffend toe te kunnen spreken. Maar de PVV staat al enige tijd op het standpunt dat dat met Rutte aan het VVD-roer geen optie is, en het verkiezingsprogramma dat donderdagavond uitkwam onderstreepte dat nog eens. De consequenties er van zijn veel groter dan de parlementaire pers tot op heden lijkt te beseffen.

Door die opstelling van de PVV heeft Rutte als leider van de VVD een probleem. En hij loste dat op door de aankondiging dat hij gaat voor een campagne tegen de PVV-standpunten. Dapper, maar dat de VVD dat liever anders had gedaan staat buiten kijf. Helaas, de persoon Rutte staat dat nu zelf in de weg. Hij heeft daarom weinig anders te bieden dan een campagne tegen de PVV-politiek. Daarmee – vermoedelijk onbedoeld en ongewild – een campagne initiërend die verbazingwekkend veel zou kunnen gaan lijken op de truc die VVD en PvdA tijdens de vorige verkiezngen uithaalden: elkaar door onderlinge strijd groot maken. Dat er daarna alsnog samen wordt geregeerd is onder normale omstandigheden verre van ondenkbaar, maar dat zal dan niet met Rutte als VVD-leider zijn.

Rutte’s politieke doel kan in deze campagne – uit persoonlijke nood geboren – daarom weinig anders zijn dan mikken op een MIHM-kabinet: een Mozaïek In Het Midden. Zie de tabel van de peiling van Maurice de Hond van afgelopen weekend hieronder. Elk kabinet dat in het midden zou worden gevormd wordt een mozaïek van kleinere partijtjes, waarbij niet alleen PvdA, CDA, D66 en mogelijk zelfs de CU getalsmatig nodig zullen blijken om de VVD-premier aan een meerderheid te helpen, maar ook GroenLinks. Er zijn praktische redenen om de SP van dit spel uit te sluiten, waarop ik later deze week terugkom.

Als een dergelijk MIHM-kabinet nodig blijkt en ook daadwerkelijk tot stand komt, is dat de ultieme ironie. Het kan niet anders zijn dan het nooit geformuleerde doel van de flankpartijen om alle samenstellende delen van de Regentenpartij gezamenlijk en tegelijk in een kabinet te hebben in een tijd van crisis. Niet alleen zal zo’n kabinet inherent instabiel zijn door het gekonkel van teveel partijleiders met een beperkte horizon, maar een voortijdig einde er van zal op termijn leiden tot een meer logische samensmelting van al die oude centrumpartijen. Het zou het politieke discours verlossen van veel geatrofieerde tegenstellingen die deels zelfs nog uit het midden van de 19e eeuw stammen.