Gisteren verdwaalde het debat over de begroting van Binnenlandse Zaken in een debat over fakenieuws. Geen onbelangrijk onderwerp, maar niet waar het eigenlijk om ging natuurlijk.

Althans, dat zou zo horen te zijn. De voornemens van zowel diverse partijen als van de minister en de EU tot de aanpak van ‘fakenieuws’ domineren echter de media, die er vooral zo hijgerig op lijken te springen omdat het voor hen als traditionele hofleveranciers van het nieuws van alledag eindelijk eens goed nieuws is. Ze hebben het zwaar genoeg met afkalvende lezersbestanden en weglopende abonnees. Om nog maar te zwijgen van hun geloofwaardigheid in de ogen van die schare weglopende nieuwsconsumenten. Het vak van journalist – ooit een eretitel – is intussen gestegen naar de top van de ranglijst van minst vertrouwde beroepen. Zelfs nog hoger dan dat van politicus, en de eeuwig verguisde spreekwoordelijk verkopers van tweedehandsauto’s zijn al bijna uit het zicht verdwenen.

Nu had Kamerlid Verhoeven (D66) zich in gisteren zijn discussie met Martin Bosma (PVV) beter kunnen verlaten op de noodgreep dat het verhaal van Bosma over ‘Verhoevens’ minister wel wat erg lang werd over een minder belangrijk onderwerp. Maar aangezien zowel D66 als CDA afgelopen dagen pleitbezorgers waren van meer actie tegen fakenieuws, hadden zij deze deur zelf geopend. Dat Verhoeven een verbaal pak rammel kreeg was daarom geheel zijn eigen schuld.

Er vonden echter meer belangwekkende zaken plaats die het noemen waard waren. Martin Bosma definieerde het gebruik van fakenieuws door D66 en CDA in begrijpelijke taal als nieuws dat deze partijen niet aanstaat. Dat klinkt als kort door de bocht, maar hij werd op zijn wenken bediend door een minister die prompt te betrappen viel op juist dàt. Minister Ollongren viel door de mand met deze quote:

“De PVV levert hiermee een bijdrage aan nepnieuws.”

Vermoedelijk ongewild zette Ollongren hiermee de schijnwerpers op het grootste probleem van de aanstaande strijders tegen fake- en nepnieuws: er is geen deugdelijke definitie van. De manier waarop er over gesproken werd geeft Bosma echter vierkant gelijk – iets wat je zeker van deze minister niet als opzet beschouwen kunt.

Daarmee laten de regeringspartijen niet alleen zien dat ze achter de waan van de dag aanhollen zonder eerst eens nauwkeurig te inspecteren of die waan van de dag hun aandacht waard is. Het toont eveneens onbegrip voor het feit dat fakenieuws meer dan een direct te definiëren begrip eerder een politiek scheldwoord is dat van over de
Atlantische Oceaan uit Washington is komen overwaaien. En een nauwkeurige inspectie toont over het algemeen dat politieke scheldwoorden inderdaad precies de definitie volgen die Martin Bosma er aan gaf: uw mening bevalt mij niet, en dus doe ik aar af als onzin.

Wie deze belangrijke nuances overdenkt ziet niet alleen een minister die zich nu al met een eerste stapje in een onbegaanbaar moeras begeven heeft, maar ook het gevaar dat we ons als land en in de media komende jaren onledig gaan houden met elkaar te bestoken met het scheldetiket ‘fakenieuws’. Beleidsmatig lijkt het me een eerste vereiste dat de minister eerst eens met een sluitende definitie komt van wat het fakenieuws dat zij bestrijden wil precies omvat. En dan wel wat accurater dan de vage beschuldiging dat het om misleidende praatjes uit Moskou gaat. Misleidende praatjes zijn geen prerogatief van de Russen, de wereld hangt er van aan elkaar. Zo heb ik nog nooit een uitzending van politieke partijen gezien waar dat niet direct in aanwijsbaar is, maar de Nederlandse overheid laat ze uitzenden. En zo zou ik nog uren door kunnen gaan, maar het punt moet u duidelijk zijn.

Als er geen sluitende definitie komt van wat men bestrijden wil, kan de overheid er beter het zwijgen toe doen. Maar al te geregeld laat ik hier in de rubriek Agitprop zien hoe wij als nieuwsconsumenten vrijwel voortdurend met meningen die niet in het nieuws thuishoren worden bestookt. De staatsomroep is daar een ernstige producent van, niet zelden samenspannend met delen van de overheid in pogingen beleid aan de man te brengen. Dat beleid tot onaantastbare bijbeltekst te willen verheffen is niet alleen Orwelliaans, maar kan ook niet sluitend worden genaakt. Dat zou niemand moeten willen.

Fakenieuws willen bestrijden zonder deugdelijke definitie is als Don Quichotte die wildmolens aanviel bij gebrek aan beter.