De kabinetsformatie wordt nu verstoord door het eigenbelang van de PvdA, die vanuit haar oude positie in het kabinet opzichtig voorsorteert op de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018. En dat onder het mom van het landsbelang.

Regeren wil de PvdA niet, maar op oneigenlijke wijze haar zin door proberen te drukken is onderdeel van haar DNA. Minister Dijsselbloem zei een paar maanden terug al: wij hebben de afgelopen vijf jaar het land gered, nu is het de beurt aan onze partij. Ergo, laat Nederland de kolere krijgen, de PvdA moet worden gered. Op beide argumenten valt veel zo niet alles af te dingen, maar het lijkt dan ook meer geschikt voor de consumptie van progressief voelende mensen gezegd dan dat het reëel is. Desondanks verraadde het wat de strategie van de PvdA de komende negen maanden zal zijn: terugkomen in de peilingen, winst boeken in de gemeenten en het land duidelijk maken dat het niet zonder de PvdA kan. In de huidige situatie kan dat niet anders betekenen dan een jaartje politieke destructie en verderf.

Erkend moet worden dat als dit niet wordt geprobeerd de PvdA inderdaad reddeloos zal blijken. Regenten als Asscher en Dijsselbloem beseffen maar al te goed dat de enige meerwaarde die de PvdA het progressieve gedachtegoed te bieden had, haar massale electorale aantrekkingskracht was. Nu vrijwel niemand nog openlijk wil toegeven op de partij te hebben gestemd – verder dan ze ‘sympathiek’ vinden gaat het nooit meer – is het alle hens aan dek om van de PvdA toch in ieder geval weer een acceptabele partij met een middenformaat te maken. Na de verdwijning van de LPF lukte dat immers ook? De op het electoraat neerkijkende PvdA hoopt dat trucje nogmaals te herhalen.

Wat is vereist?

Allereerst is daar pressie op de coalitiepartner met wie men thans nog in het kabinet zit. Gedonder over de begroting houdt de herinnering aan de PvdA als partij van belang nog enige tijd levend. De uitspraken van Dijsselbloem gisteren laten zien dat het landsbelang duidelijk op de tweede plek komt nu. Normaal gesproken is het voor de VVD dienstig deze lastpakken zo snel mogelijk uit het kabinet te zetten, maar die partij lijkt te denken dat de positie van Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep het waard blijft hem aan te houden tot het laatste moment. Dat dilemma wordt nu door de PvdA uitgespeeld.

Het tweede is het vestigen van de reputatie van belangrijke oppositiepartij. Zowel GroenLinks als de SP lijken onvoldoende voorbereid nu al die positie op links in te nemen, en de PvdA fietst er tussendoor. Men lijkt het bij de andere linkse partijen onvoldoende te beseffen, maar het gaat niet om succesvolle dealtjes maar om het beeld bij de kiezers – de PvdA ziet en krijgt hier een kans.

Het derde speerpunt is de al gememoreerde gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Volgens de huidige stand van de peilingen gaat de PvdA dan opnieuw een stevig verlies tegemoet. Ik sprak er in 2013 al mijn verbazing over uit dat de PvdA toen niet klaarstond om het kabinet op te blazen om haar positie in de gemeenten te kunnen verdedigen omdat dat de basis van haar macht is. Mijns inziens was dat de enige strategische blunder die Samsom ooit maakte, en de PvdA heeft er voor betaald met millimetering in de gemeenteraden. Desalniettemin, er kan nog meer af. En om weer van belang te worden dient de partij nu juist haar positie in die gemeenteraden te herwinnen eer gemeenteambtenaren vergeten zijn wie en wat de PvdA ook alweer is. Ruim acht maanden resteren tot 21 maart, en het ziet er voor de PvdA niet goed uit. Alle kans dat GroenLinks de grootste partij wordt in Amsterdam en in diverse andere grote steden. In Utrecht is zij dat al. Het verbeteren – hoe minimaal ook – van de positie in de gemeenten zou bewijzen dat de PvdA levensvatbaar is.

Maar als GR2018 een voortzetting van het bekende fiasco wordt kan het einde niet ver weg meer zijn. De PvdA heeft acht maanden om zich – gesteund door fanatieke uitlaatkleppen van de nationale media – opnieuw in de kijker te spelen. Het wordt politiek een onrustig jaartje. Iedere kritiek op PvdA’ers zal partijleider Asscher aangrijpen om in de hoogste boom te klimmen. Dat dat een prima plek is om van daar uit politieke zelfmoord te plegen is het risico dat hij neemt.