Italië’s referendum is een recept voor een EU-ramp. Nu ja, een ramp voor de Brusselse EU. Dat is inderdaad niet hetzelfde als een ramp.

Italië houdt ergens tussen oktober en december een referendum over de politieke hervormingen die in april al werden goedgekeurd door het Italiaanse parlement. Kort gezegd zou het voorstel de politieke vertegenwoordiging eenvoudiger hanteerbaar maken. In de huidige situatie kan de senaat evenals de Italiaanse Tweede Kamer de regering laten vallen, en is haar instemming essentieel voor financiële besluiten. Objectief gezien is er weinig tegen in te brengen dat verandering van dit systeem een verstandige aanpak lijkt. Italië is zo goed als onregeerbaar geworden. Het Italiaanse hooggerechtshof heeft deze week besloten dat het referendum door mag gaan, en de regering heeft nu twee maanden om een datum te prikken.

Maar zoals vaak bij dergelijke referenda zitten er een paar anaconda’s in het gras verborgen. Want hoewel het Italiaanse referendum niet verbonden is met de EU, hebben referenda de voor regeringen onplezierige gewoonte zich daartoe binnen de kortste keren te ontwikkelen. Volgens premier Renzi:

“I don’t believe it will be the same thing as the UK referendum. The UK held a referendum on Europe, and in my opinion the EU was blamed for everything that failed to happen.
“The Italian referendum is something else – we’ve been saying for 30 years constitutional reforms are needed because we have the largest and costliest parliament in the world, and I will do everything in my power to make sure the constitutional reform law is voted on its merits.”

Maar Renzi heeft een blunder begaan. Daar is zijn belofte dat hij opstapt als hij het referendum verliest. Daarmee is het al verworden tot een stemming pro of contra de Italiaanse regering. In een land waar meerderheden op het scherp van de snede moeten worden gevonden is dat een weinig intelligente aansporing van het electoraat, die zich vermoedelijk tegen hem keren zal. Tevens is er het probleem dat de Italiaanse economie een puur drama is. Sinds de invoering is de economie gegroeid met een gemiddelde van 0,2% per jaar. Nog nooit een regering gezien die van zoiets niet de schuld kreeg, en dat zal in de stemming terugkomen.

De Italiaanse bankencrisis is op dit moment even tot rust gekomen, maar groeit al jaren als een dodelijke tumor in de donkerste krochten van het Italiaans economisch lichaam. Dat zij terugkeren zal staat vast. De politici die denken dat uit het zicht uit het hart betekent hebben er niet veel van begrepen. En dat zijn dus de meesten, want voor politici zijn banken weinig anders dan fruitautomaten waar zij via staatsleningen leuke dingen kunnen regelen. De consequenties zijn altijd voor de volgende generatie (politici). Maar aangezien zelfs Spanje het qua staatsleningen op dit moment beter doet dan Italië, is er alle reden tot zorg.

En dat is nog niet alles. De populistische Italiaanse politicus Beppe Grillo heeft beloofd dat hij zich hard gaat maken voor een referendum over de euro. En zijn 5-sterren beweging leidt in de Italiaanse peilingen. Dat legt niet alleen een bom onder de stoel van Renzi, maar ook onder de euro, ECB en EU. Want de euro heeft Italië wellicht zwaarder getroffen dan welk EU-land ook, al zien we dat niet direct terug bij de cijfers. Dat het land economisch profijt zou hebben van een terugkeer naar de lira is ontegenzeglijk waar. En een meerderheid van de Italianen lijkt er echt naar te smachten hun vertrouwde lires weer in handen te hebben.

Dat er steeds meer stemmen op gaan om de euro in haar geheel op te heffen kon op geen slechter moment komen voor de Brusselse kliek.