Mogelijk belangrijker nog dan het ontzet van Wenen in 1683 -zeker voor het ontstaan van Nederland – was de zeeslag bij Lepanto in 1571. Het maakte een einde aan de dreiging van Turkse maritieme invasies in Europa. Het was ook wat je zou kunnen betitelen als de laatste Kruistocht.

In 5 uur maakte de gezamenlijke christelijke vloot luciferhoutjes van haar tegenstanders. Het betekende dat de activiteiten van islamitische schepen voortaan werd beperkt tot piraterij vanaf de kusten van Noord-Afrika, hetgeen hun actieradius aanzienlijk beperkte. Dat er aan die dreiging pas na 1815 met harde hand een einde werd gemaakt had alles te maken met het ontbreken van een verdere directe dreiging, en de exclusieve belangstelling van machtshebbers voor de interEuropese strijd om de macht die tussen circa 1550 en 1815 woedde.

De Slag bij Lepanto was een resultaat dat volgde op de laatste maal dat katholieke westerse staten aan een oproep van de paus gehoor gaven om hem bij te staan in de strijd tegen Turks-islamitisch opdringen. Spanje, Venetië en Oostenrijk waren de belangrijkste maar verre van de enigen die gehoor gaven aan de oproep. Uiteindelijk werd de slag beslist door 6 Venetiaanse galjassen, het toenmalige slagschip van de Middellandse zee. Het was ook de laatste zeeslag waar het gebruik van pijl en boog belangrijker was dan geweer- en kanonvuur.

Een ander bijverschijnsel van Lepanto was dat Spanje werd geconfronteerd met imperial overstretch. Door het samenbrengen van schepen en manschappen werden eenheden uit het hele Spaanse wereldrijk bijeengebracht, onder andere met als gevolg dat de opstand in de Nederlanden escaleren kon tot een niveau dat Spanje niet meer onder controle bleek te kunnen krijgen.

Niet voor niets werd in Nederland Den Briel op 1 april veroverd, zes maanden na ‘Lepanto’.