Onder het bewind van Macron verwordt Frankrijk meer en meer tot Macronië. Alexander van der Meer documenteert de negatieve gevolgen daarvan.

Laat me u voorstellen aan mevrouw Sibeth Ndiaye, lange tijd persvoorlichter geweest van president Macron. Niet van de straat: moeder was een hoge rechter in Togo, vader een belangrijk politicus in Senegal. Opgegroeid in Senegal, gestudeerd in Parijs, sinds 2016 in het bezit van een Frans paspoort. Klein en mollig, rastahaar in een modieuze knot of anderszins extravagant gestyled, 40 jaar, drie kinderen, ietwat nerdy met haar dikke bril. Maar pas op: een wolf in schaapskleren. Figuurlijk dan, want ze gaat juist gekleed in opvallende en peperdure haute-couture.

Dat begint goed, denkt u: het gaat over een vrouw in de politiek, en hij vertelt hoe ze eruit ziet. En waarom zou ze geen dure kleren mogen dragen?

Als verantwoordelijke voor pers en communicatie speelde Ndiaye een belangrijke rol in de campagne van presidentskandidaat Macron. Wat hem in het zadel heeft geholpen, was vooral angst voor een president Le Pen, en gerommel achter de schermen van voorganger Hollande, die via de Franse justitie conservatief Fillon pootje lichtte – destijds de enige kandidaat die op een echte meerderheid van de stemmen had kunnen rekenen.

Maar ook Ndiaye deed haar werk briljant. Ze was altijd bij Macron in de buurt, en hij liet zich graag door haar souffleren. Steevast een kop kleiner dan alle andere aanwezigen, maar iedere journalist die zich in zijn buurt waagde, kon op haar dringende aandacht rekenen.

Eenmaal president nam Macron haar mee naar het Elysée als persvoorlichter. Ze was niet meer uit de media weg te slaan, als uithangbord van de geslaagde multiculti samenleving. Maar er kwamen barsten in het vernis.

Tegen L’Express zei ze bijvoorbeeld: ‘natuurlijk lieg ik, als dat nodig is om de president te beschermen’. Logisch, maar wie geeft zoiets nou publiekelijk toe? Ook zei ze gekke dingen over joden, bijvoorbeeld dat die ‘het copyright op misdaden tegen de menselijkheid claimen’.

Tijdens de campagne liet de pers zich gewillig door Ndiaye voorschrijven wat ze wel en niet mocht schrijven en zeggen, in dienst van het hogere doel: Marine Le Pen van het presidentschap afhouden. Maar in het Élysée ging ze daar rustig mee door: ‘Nous appelons les médias quotidiennement quand on a des divergences d’interprétation‘ zei ze, weer tegen L’Express. Vrij vertaald: ik pak meteen de telefoon als iets in de media me niet bevalt.

Wie Ndiaye tegen het rastahaar instreek, werd meteen ‘blacklisté‘. Op TV was ooit te zien hoe ze per telefoon een journalist uitkafferde om iets wat hij had geschreven: ‘Dit is niet het werk van een journalist, maar van een sagouin!’ – een smeerlap.

Geen goede zet in haar functie, maar ronduit dwaas met een camera erbij. Was het succes haar naar het hoofd gestegen? Of speelde haar achtergrond op, als telg van de zwarte Afrikaanse elite? Die staat niet bekend om geduld met weerbarstige journalisten, noch om publieke schaamte voor onbehoorlijk gedrag.

Toch was er weinig aandacht voor de missers van Ndiaye. En wie wel kritiek had, was meteen een racist. Tot er in 2017 een tweet van haar in de publiciteit kwam die zich niet onder het tapijt liet vegen, hoe hard ze ook haar best deed.

Simone Veil, misschien wel de meest gerespecteerde vrouw van Frankrijk, overleed op 30 juni van dat jaar. Overlevende van Auschwitz en Bergen-Belsen, voormalig voorzitter van het Europese Parlement, en als Minister van Volksgezondheid verantwoordelijk voor het legaliseren van abortus. Ze kreeg een staatsbegrafenis en werd bijgezet in het Panthéon in Parijs waar ze nu naast onder andere Victor Hugo, Voltaire en het echtpaar Curie ligt. Voordat het nieuws van haar overlijden officieel bekend werd, vroeg een journalist bevestiging aan Ndiaye. “Yes, la meuf est dead…” was haar antwoord per tweet.

‘Yes’ wordt ook in Frankrijk gebruikt als je ergens blij mee bent: yes! Maar de steen des aanstoots was vooral ‘la meuf’, plat Frans voor ‘de troela,’ of erger, ‘de huppelkut.’

Even recapituleren: de persvoorlichter van president Macron noemt iemand die een staatsbegrafenis zou krijgen en in het Panthéon zou worden bijgezet, een troela… Dezelfde persvoorlichter die eerder blijk gaf niet gek op joden te zijn, noemde Frankrijk’s bekendste overlevende van Auschwitz een huppelkut, en wekte de indruk blij te zijn dat ze dood was…

Waar kwam die minachting vandaan? Was het mevrouw Veil’s strijd voor legalisering van abortus? In Senegal is die verboden. Polygamie en kindhuwelijken mogen daar dan weer wel.

Die Ndiaye zal niet ver zijn gekomen, denkt u? Maar dan kent u Macronië niet.

Mevrouw Si Bête -zo dom, zoals ze inmiddels wordt genoemd, zit sinds kort in het Franse kabinet. Als regeringswoordvoerder. Ze is regelmatig te zien op de voorste banken van de Assemblée waar de regering zit, en werd daar ook al slapend gefilmd – de democratie interesseert haar blijkbaar niet bovenmatig.

Ze grossiert nog altijd in enormiteiten. Zoals onlangs, toen ze tijdens een persconferentie zei te weten wat armoede is, want toen ze studeerde en in een banlieue woonde, had ze ook eindeloos in de rij moeten staan voor een stukje brood. Terwijl je zou denken dat het Ndiaye met haar schatrijke ouders nooit ergens aan heeft ontbroken.

Gedraai en gelieg zijn deze president – die als eerste staatshoofd een wet tegen ‘fake-news’ heeft laten aannemen – en zijn regering bepaald niet vreemd. Wat dat betreft is Ndiaye een echte aanwinst.

Vorige week werd bekend dat de 15 journalisten die met Macron op staatsbezoek naar Afrika mee mogen, niet zoals gebruikelijk door het lot zouden worden aangewezen, maar door het Elysée – lees: door mevrouw Ndiaye.

Tezelfdertijd werd een journaliste van Le Monde bij de binnenlandse veiligheidsdienst ontboden. Haar werd opheldering gevraagd over bepaalde artikelen die ze had geschreven, over de entourage van de president…

Dat de overheid bepaalt welke kranten of televisiezenders het nieuws krijgen, gaat al ver, maar die convocation is erger. Le Monde staat niet voor niks op zijn achterste benen. Mevrouw Ariane Chemin van deze krant was degene die als eerste met een geruchtmakend verhaal kwam over een lijfwacht van president Macron, ene Alexandre Benalla, die in zijn vrije tijd gekleed als agent van de oproerpolitie demonstranten in elkaar sloeg in Parijs. Dat was gefilmd. Benalla – een persoonlijke vriend van het echtpaar Macron, en volgens hardnekkige geruchten een meer dan persoonlijke vriend van de president zelf – zou worden gestraft en ontslagen, maar bleek een jaar later nog steeds zijn bij het Elysée horende riante appartement aan de Seine te bewonen, een auto met chauffeur te hebben, en zijn exorbitante salaris van €20.000 per maand op te strijken. Bovendien reist hij rond met een diplomatiek paspoort op zak.

Toen de Senaat -waar de president nog geen absolute meerderheid heeft – aandrong op verder onderzoek naar deze onwelriekende zaak, werden Macron en zijn ministers razend. Premier Edouard Philippe stelde zelfs de levensvatbaarheid van de Senaat als instituut ter discussie.

Tijdens de verkiezingscampagne voor de Europese verkiezingen, verscheen Sibeth Ndiaye op een persconferentie met ministers in een trui met een reusachtig rood hart erop. Ongetwijfeld van zeer kostbare schnitt, maar niet minder de lachlust van veel Fransen wekkend. En de gêne van anderen.

Waarom zou deze president toch zo’n slechte hand hebben van medewerkers kiezen? Zoals deze Ndiay, en zijn minister van Binnenlandse Zaken Castaner, een brokkenpiloot eerste klas. Of de lijsttrekker van zijn partij voor EP2019, Nathalie Loiseau, die na een eindeloze reeks blunders bijna helemaal van het publicitaire toneel is verdwenen.

Onlangs klapte iemand die ooit met de president bij zakenbank Rothschild had gewerkt uit de school: Macron was volgens hem een briljante jongeman, maar zonder enige sociale intelligentie…

Of zou het botweg arrogantie zijn?

Na de publicatie van eerdergenoemd redactioneel in Le Monde, bleken andere journalisten ook al bij de binnenlandse veiligheidsdienst ontboden, of zelfs al gehoord te zijn. Het ging daarbij vooral om Franse wapenleveringen aan Jemen en Saudi Arabië. In alle zaken zit men achter de bronnen aan.

Regeringswoordvoerder Ndiaye heeft inmiddels laten weten dat dit allemaal heel normaal is, dat journalisten net als anderen ‘justificiable’ zijn: ter verantwoording kunnen worden geroepen, en dat de staat geheimen moet kunnen bewaren. Misschien werkt het zo in Afrika, maar de Franse pers denkt daar anders over.

Veertig redacties hebben gezamenlijk een ‘tribune’ in Le Monde gepubliceerd, om aan de bel te trekken over deze praktijken. Die eindigt zo:

“Nous rappelons une nouvelle fois que la protection des sources a été consacrée par la Cour européenne des droits de l’homme comme « l’une des pierres angulaires de la liberté de la presse » et que le secret-défense ne saurait être opposé au droit à l’information, indispensable à un débat public digne de ce nom, ni servir d’épée de Damoclès pour dissuader les journalistes d’enquêter et de publier…”

Gelijk hebben ze, met een president die zich steeds meer als Bokassa gedraagt.

Benieuwd hoe dit verder gaat.

---

Alexander van der Meer is correspondent van Veren of Lood in Frankrijk.