“Assen” is wat mij betreft op dit moment twee zaken: de gebeurtenis en de algemene hysterie er over, die een scheuring door het land vertoont die moet worden geadresseerd.

“Assen” is de aanleiding, maar dat het probleem dieper zit kwam dit weekeinde aan het oppervlak. Niet op de mooist mogelijke manier, maar dat is maar zelden bij zaken waarover de emoties hoog oplopen.

Zaak 1, zoals nu bekend
De zaak zoals nu bekend is pijnlijk, maar lijkt op de keper genomen redelijk overzichtelijk. Een merkwaardig over komende man kwam zaterdagochtend in een speeltuin in Assen naar de mening van een vader te dicht bij zijn kleine dochtertje. Dat de merkwaardige man met zijn telefoon bezig was, gaf de vader het idee dat er van zijn dochter foto’s werden gemaakt en wekte diens achterdocht. De korte confrontatie tussen beide mannen leidde direct tot het te hulp schieten van vier andere mannen uit de omgeving, die gezamenlijk de merkwaardige man poogden te weerhouden van vertrek tot de gealarmeerde politie zou zijn gearriveerd.

Toen deze ter plaatse kwam bleek de merkwaardige man overleden. De vijf mannen werden gearresteerd op verdenking van het gebruik van excessief geweld (of iets van dien aard) bij een burgerarrest, maar werden zondagavond vrijgelaten omdat geen sprake bleek van mishandeling, maar blijven in onderzoek naar de manier waarop de gang van zaken plaatsvond, in afwachting van de sectie op het lichaam van de merkwaardige man.

Bijzondere omstandigheden
De zaak kent bijzondere omstandigheden, die de hysterie extreem explosief maakten:

• De merkwaardige man bleek vooral merkwaardig doordat hij doofstom is, wat zijn communicatieve vaardigheden limiteerde, en de kans op voorstelbare misverstanden met de achterdochtige vader vergrootte
• De mannen die de vader te hulp schoten hebben een Molukse achtergrond
• In Assen zijn al enige tijd problemen en meldingen over rondgaande pedofiele mannen. Dat schept onrust, vooral omdat er nog niemand was gearresteerd.
• Het was een zeer warm weekend aan het eind van de zomerperiode.

Zondag gevolgd door:

Dit alles deed de geruchtenmachine in de hoogste versnelling geraken. Ook, omdat veel van bovenstaande gegevens maar langzaamaan bekend werden, maar ook dat vanaf het eerste moment herkenbare damage control werd toegepast. Door dat de zaak van begin af merkwaardige kanten had, ontstond in de media een verward beeld, waarin iedereen kon destilleren wat hem of haar het meest na aan het hart ligt. Onderstaand Teletext-berichtje van zondagochtend met het omzichtige taalgebruik illustreert dat.

Hysterie
De hysterie die ontstond had ongetwijfeld met de zaak te maken, maar ook het warme weer en het moment (weinig concrete afleiding) zullen een rol hebben gespeeld. Op zaterdag was het aantal ongenuanceerde uitingen op social media als Twitter en Facebook al enorm agressief, maar naarmate de zaak zondag leek te kantelen, kwam er tegengas van mensen die de andere kant – de eveneens zielige doofstomme man die het leven liet – in het geweer. Met oude artikelen die nuancerend kunnen zijn, maar dat in deze context niet bleken vanwege het agressieve karakter dat er aan gegeven werd.

De hysterie op zondag
Heel opmerkelijk was dat de hysterie op zondag in de contramine ging op een heel politieke manier, door de hysterie van zaterdag van extreemrechtse sentimenten te beschuldigen. Ik heb gisteravond de zondagse reacties met hashtag #Assen op Twitter doorgekeken, en de beschuldigingen en agressie waren vergelijkbaar met die van zaterdag: maar vooral door mensen die vonden dat de hysterie van zaterdag misplaatst was, en nooit los had mogen komen. Het woord lynchpartij viel met enige regelmaat, terwijl dat in deze context vooral een vorm van terug redeneren naar het resultaat lijkt. Vijf mensen is geen hysterische massa; de ware lynchpartij was op Twitter en Facebook – en kwam van twee kanten. Zondagavond bleken vervolgens beide kampen in het ongelijk te worden gesteld doordat de politie de vijf arrestanten weer losliet.

Media
De rol van de media kun je in deze kwestie niet buiten beschouwing laten. Traditiegetrouw gaf het AD beide kampen van hysterie munitie, door eerst te berichten dat er eerder meldingen van een nog niet gevatte pedofiel in Assen waren geweest (hierin prompt gevolgd door de Volkskrant), en vervolgens een artikel te plaatsen over collega’s van de merkwaardige man, die zich hem niet als pedofiele dader konden voorstellen. De Telegraaf was er de hele dag eveneens mee in touw, en de NOS laveerde met de Teletextberichtjes die u hierboven al zag. Ook ambivalent te lezen teksten van de burgemeester (die zich zeer correct en actief opstelde) werden verspreid:

“Het was altijd een hele veilige plek, dat krijgt natuurlijk een enorme tik”, zegt Out verder. “De gemeente kijkt nu hoe we mensen kunnen ondersteunen met hulpverlening. Dat gaat de komende dagen door. Men vraagt zich af wat er gebeurd is en hoe daarmee om te gaan. Daar gaan we ze bij helpen.”

De zaak lijkt vandaag met de sectie en een te verwachten oordeel van een ongeluk voorlopig te worden afgesloten, in afwachting van hoe Justitie er verder mee om zal gaan. Het is cynisch, maar of de gestorven man nog directe nabestaanden heeft zou daarin wel eens een factor kunnen worden. Ik vermoed dat justitie dit wespennest liefst zou laten wat het is.

Zaak 2 – de sociale ontploffing
Maar waar we na dit weekend niet omheen kunnen is dat de spanning in Nederland veel hoger is opgelopen dan hanteerbaar is, en dat elke gebeurtenis waarbij emoties een rol spelen direct door Jan en Alleman in politiek te duiden teksten wordt verpakt. Dat er politiek geladen teksten over de rechterlijke macht werden verspreid laat onverlet dat die rechterlijke macht hier wel degelijk een in-your-face moment beleefde: onmiskenbaar vertrouwt een deel van de bevolking de overheid en met name politie en rechterlijke macht niet langer. Dat was niet direct af te leiden uit de gebeurtenissen zelf, maar wel in de reacties op FB en Twitter. Dat is heel verontrustend (zie ook rechts).

Dat dat op zondag een lawine van opmerkingen over extreemrechtse tokkies te weeg bracht  was al evenmin een goed teken voor de sociale rust in ons land. De overheid zou er goed aan doe hier eens wat pro-actiever op te preluderen, en dat betekent eenvoudig het vertrouwen herstellen door steviger op te treden tegen groepen die worden herkend als te laks behandeld.

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard is het gezegde. Dit weekend bleek door “Assen” dat er weinig vertrouwen in de overheid resteert, maar dat wel veel angst aanwezig is. BIj gewone mensen, maar ook bij links en rechts. Dat alleen adresseren door de herkenbare angst van linkse agitatie die zich zondag manifesteerde te faciliteren zou een fout zijn. De spanningen zijn al te hoog opgelopen, en door weg te kijken heeft de overheid zich daardoor een verzwaarde verantwoordelijkheid op de hals gehaald.