Het Kamerdebat gisteren over de Kabinetsformatie tont vooral eilandjespolitiek. En de Nederlandse parlement wordt al steeds meer een archipel aan het eind van een politieke delta.

De omschrijving die men bij de NOS gaf gisteren was de meest adequate die ik tot nog toe las:

Want, meer dan twee maanden na de Tweede Kamerverkiezingen, blijven de meeste partijen hun poot stijf houden. D66 ziet niets in de ChristenUnie, de SP weigert met de VVD te praten, de zwaar gehavende PvdA wil helemaal niet, het CDA is niet van plan met linkse partijen verder te gaan en geen enkele grote partij gaat het gesprek met de PVV aan.

De partijen hebben de loopgraven van het eigen gelijk opnieuw betrokken, en vuren vanuit de schuttersputjes van de hen vertrouwde gevechtslinies. Dat wijst op wat we nu kunnen verwachten. Edith Schippers is opnieuw aangesteld als informateur, en is al begonnen met haar tweede ronde. Dat lijkt een aanwijzing in te houden van wat nu te verwachten valt. Er zijn momenteel drie cruciale overwegingen:

• Rutte wil een kabinet met ten hoogste vier partijen
• Niemand zegt in dit stadium te willen regeren met de PVV
• D66 doet heel moeilijk over de ChristenUnie

Dat de SP niet met de VVD wil zet deze partij effectief buiten spel. Over de variant met de ChristenUnie wordt meestal gesproken als het meest realistisch. Er is een formele meerderheid van één zetel in zowel 1e als 2e Kamer mee te behalen, maar in beide gevallen kan desnoods de SGP als achtervanger fungeren. Dat geeft iets meer ruimte, maar ook meer onrust bij D66. Met de CU wil Pechtold zich eventueel nog wel verstaan, maar het idee van de SGP gaat hem duidelijk te ver. Technisch kan het, maar of je het nu al proberen moet is een moeilijke kwestie.

Dat Gert-Jan Segers eigenlijk heel graag wil, en het voortdurend over aanschuiven heeft is tactisch daarom minder slim. Het zou slimmer zijn zich bescheiden op de achtergrond te houden tot de noodzaak voor de andere partijen er is. Want ondanks de meer dan constructieve opstelling van de CU, en haar genomen regeringsverantwoordelijkheden sinds 2007 voelt men zich bij de ‘grote’ partijen nog altijd ongemakkelijk over de relatief prominente rol die de CU in de vaderlandse politiek gekregen heeft. Honger maakt rauwe bonen zoet, ook als je niet als meest sexy partner wordt gezien – om nog maar eens met spreekwoorden te strooien.

Dat leidt onontkoombaar tot de conclusie dat men in Den Haag nu serieus af stuurt op een formatieronde met de PvdA. Of het voor de gehavende rafels van de sociaaldemocratie rondom Lodewijk Asscher politiek verstandig is zich in deze slangenkuil te wagen valt te betwijfelen (iets wat ik heel sterk doe), maar de andere partijen zullen aan de PvdA aan trekken met een beroep op het verantwoordelijkheidsbesef van de PvdA. Iets waarover trouwens al een paar dagen opmerkingen worden gemaakt. Het voorbeeld van het CDA dat in 2010 in Rutte1 stapte hangt Lodewijk Asscher nu al als molensteen om de nek, en hij spartelt er al stevig op los:

Asscher vraagt zich af of hij de afgelopen twee maanden naar een serieuze formatiepoging heeft gekeken of naar een toneelstukje. Hij vindt dat er te weinig informatie naar buiten komt om te weten wat het precies was. Hij vindt dat de onderhandelaars meer openheid van zaken moeten geven. Klopt het dat er een voorstel op tafel lag dat in strijd was met het internationaal recht en dat dit een brug te ver was voor GroenLinks?

Valt er voor de PvdA nog aan te ontkomen? Gaat de partij voor éénmaal het landsbelang boven het partijbelang stellen?

De peilingen zijn eigenlijk nogal non-descript – er lijkt een beweging naar onderhandelende partijen te zijn, dus dat zou Lodewijk Asscher oer de streep kunnen trekken. Dat hij dat te danken zal hebben aan Alexander Pechtolds drammen zal hem niet lekker zitten. Dat hij diens juniorpartner wordt tegenover VVD en CDA nog minder. Maar zoals altijd weer gezegd wordt: het land moet geregeerd worden. De PvdA heeft nu echt een probleem, want weigeren zet haar laatste restje geloofwaardigheid onceremonieel overboord.