Gisteren kwam de AIVD voor het eerst sinds 2010 met een rapport over rechtsextremisme in Nederland. En volgens de nieuwe definitie is binnenkort iedereen rechtsextremist.

Ooit had Peter van Straten de strip Vader & Zoon, in het Parool. een van de mooiste van die dagelijkse stripjes die ik me nog herinner (uit verzamelbundels) is die waarin de vader zich bij zijn linkse zoon beklaagt dat een jongetje op de hoek van de straat waar hij woonde hem had uitgescholden voor ‘Vieze vuile vette VVD’er”. Waarop de zoon hem plichtsgetrouw gerust stelde met de woorden: “Maar Pa, dat roept hij bijna tegen iedereen”. In het laatste plaatje loopt de vader handenwrijvend weg met de woorden: Iedereen hè? Ha! De VVD groeit!!

Iets dergelijks zou je reactie kunnen zijn op dit rapport van de AIVD.

Het gaat al fout in de introductie:

Extremisme is:
Het actief nastreven en/of ondersteunen van diepingrijpende veranderingen in de samenleving die een gevaar kunnen opleveren voor (het voortbestaan van) de democratische rechtsorde, eventueel met het hanteren van ondemocratische methodes, die afbreuk kunnen doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde.

Met deze definitie komt zelfs Balkenende’s VOC-mentaliteit in beeld om te worden weggezet als extremisme. Een kabinet dat werk wil maken van ingrijpende hervormingen in de samenleving omdat ons land economisch is vastgeroest valt ook binnen deze definitie. En was de Duitse SPD-premier Gerhard Schröder, – die juist dit in Duitsland aanvatte – een extremist? Sommigen van zijn meer linkse partijgenoten vonden dat indertijd, maar Schröder stond in het hart van het politieke landschap ten tijde van zijn bondskanselierschap.

Op welke termijn die rechtsorde zou worden aangetast is een volgend punt waarmee hier een scheve schaats gereden wordt. Hiermee wordt èlk streven naar maatschappelijke verandering verdacht gemaakt, zonder dat inhoudelijk te kunnen onderbouwen. Wie op dit punt deze conclusie al bereikt, kan niet anders dan het vervolg bestempelen als een ideologisch pamflet, de taak van de AIVD onwaardig. Teruggrijpend naar de inleiding waarmee dit pamflet aan de man wordt gebracht lezen we:

Steeds meer Nederlanders komen in aanraking met gewelddadige rechts-extremistische ideeën. Dat is de conclusie van de AIVD-publicatie ‘Rechts-extremisme in Nederland. Een fenomeen in beweging’.

En:

Vaker dan voorheen doen rechts-extremisten uitspraken die geweld tegen met name moslims en de overheid aanmoedigen en verheerlijken. Hoewel zij zelden daadwerkelijk tot geweld overgaan, maakt de AIVD zich zorgen om het klimaat dat in Nederland ontstaat.

Sinds enkele jaren is sprake van een lichte opleving van het rechts-extremisme in Nederland. Waar dit vroeger met name werd gekenmerkt door een neonazistisch, fascistisch en antisemitisch gedachtegoed, is tegenwoordig met name het anti-islamgedachtegoed dominant. Daarnaast is het alt-rightgedachtegoed vanuit de Verenigde Staten overgewaaid.

Groepen zijn in de rechts-extremistische beweging minder belangrijk geworden. Mede als gevolg van het gebruik van sociale media is er steeds meer ‘ongeorganiseerd’ rechts-extremisme. De groepen die er nog wel zijn, zijn relatief klein. Wel is het aantal personen dat wordt bereikt groter.

Met die laatste zin lijkt te worden geïmpliceerd dat er van horen, genoeg is voor ‘besmetting’. Dus mag je er niet over horen?

De activiteiten van rechts-extremisten zijn voor het merendeel niet-gewelddadig. Verbaal geweld, in de vorm van agressief en opruiend taalgebruik, neemt echter wel een steeds belangrijkere plek in binnen de rechts-extremistische scene (Oh? Is dat iedereen op Twitter?). Hun zelfvertrouwen groeit als het gaat om confrontaties met het links-extremisme. Daarbij lijkt die laatste groep nog altijd eerder bereid om geweld in te zetten.

Maar erger nog wellicht:

De activiteiten van rechts-extremisten zijn voor het merendeel niet-gewelddadig. Verbaal geweld, in de vorm van agressief en opruiend taalgebruik, neemt echter wel een steeds belangrijkere plek in binnen de rechts-extremistische scene. Hun zelfvertrouwen groeit als het gaat om confrontaties met het links-extremisme. Daarbij lijkt die laatste groep nog altijd eerder bereid om geweld in te zetten. (mijn nadruk, H.)

De conclusie is simpel en duidelijk. Leunend op de nieuwe definitie van extremisme is elke uiting van anti-islamgedachtegoed extreemrechts geworden. Wie kritiek heeft op de islam is een rechtsextremist. Waar elk noemen van de islam door de staatsmedia al zoveel mogelijk (om niet te zeggen altijd) wordt vermeden, is het noemen er van nu geëvolueerd tot rechts-extremisme.

Niet alleen is die extremisme-definitie gebaseerd op het probleem dat de staat heeft met uitingen van anti-islamgedachtegoed, maar is daardoor ook extreem (inderdaad!) egocentrisch geworden. Het anti-islamgedachtegoed kan als extremisme met evenveel recht worden opgevolgd door een belastingbetalersstaking, om maar eens een voorbeeld te noemen dat de staat niet over zijn kant zal willen laten gaan. Is dat dan ook extreemrechts? Extremisme is zo geen aanduiding van politieke standpunten meer, maar van staatsvijandigheid. Het is verworden tot NewSpeak, en heeft derhalve geen inhoud meer.

Dat verklaart ook de redenatie dat rechts-extremisme een fenomeen in beweging zou zijn. Maar niet het rechts-extremisme is in beweging, maar de AIVD en de wijze waarop de staat om gaat met fundamentele kritiek. De zon draait in deze benadering van de AIVD weer om de Aarde, en elke Galileo die aantoont dat het anders in elkaar zit wacht de brandstapel van het maatschappelijk ostracisme.

In Nederland bestaat vrijwel geen rechts-extremisme in de klassieke vorm, dus daarom komt de AIVD nu met iets dat zij hoopt te kunnen bestrijden met het plakken van dit etiket: de kritische houding tegenover veel islamitisch gedachtegoed waar de staat weigert de eigen vingers aan te willen branden. Het rechts-extremisme volgens de AIVD-definitie is ook nog eens een Thought-crime, want niet het handelen maar de mening die een individu heeft over de islam is de maatstaf.

Niet het rechts-extremisme is veranderd, maar de definitie waarmee de AIVD ongewenste overtuigingen te lijf wil gaan. Met rechts-extremisme heeft dat alles al lang niets meer te maken. Dat religiekritiek op de islam nu ook tot het rechts-extremisme wordt gerekend is niet alleen te bespottelijk voor woorden, maar lijkt ook nog eens de opmaat tot een beperking van de Vrijheid van Meningsuiting van wat men voortaan eenvoudig labellen kan als rechts-extremisme. Alles wat men labelt als rechts-extremisme dient immers uit alle macht bestreden te worden?

Meer 1984 wordt het niet snel. Met deze definities in de hand kan iedereen eenvoudig tot rechtsextremist worden bestempeld. Ik ben een rechtsextremist, U bent een rechtsextremist, allen zullen wij rechtsextremisten blijven en zijn.

Dat men niet beseft dat je zo het rechts-extremisme niet alleen groter maakt dan het van nature ooit worden kan, maar ook de salonfàhigkeit er van bevordert, heeft bijlessen in de sociale wetenschappen nodig. En dan zwijg ik vooralsnog over het zaaien van maatschappelijke verdeeldheid. Dit rapport is een triestige farce zonder enige waarde.