Kofi Annan, de SG van de UNO had publiekelijk verklaard dat Israël de Unifil-post, waar vier UNO-soldaten vielen, willens en wetens had aangevallen.

Dat de SG gelijk had met die uitspraak is niet erg waarschijnlijk. Unifil is geen strijdende partij en Israël heeft bij haar acties in Libanon altijd geprobeerd om burgerslachtoffers te voorkomen. Een aanval op Unifil diende geen enkel zinnig doel. De verklaring van de Israëlische premier Olmert, dat de aanval op een vergissing berustte is daarom geloofwaardiger.

Maar toch, hoorde je aan alle kanten, hoezo een vergissing? De Unifil had voorafgaande aan het incident tien keer het Israëlische hoofdkwartier gewaarschuwd dat de strijd hun kant op kwam en of ze uit wilden kijken.

Het opperbevel was kennelijk niet in staat zijn manschappen ter plekke voldoende in de hand te houden om het incident te voorkomen.

Nee, kennelijk niet en dat is een van de dingen die in een oorlogssituatie meer regel dan uitzondering zijn. Het is een mythe dat in een leger, ook een modern uitgerust leger met perfecte elektronische communicatie, de dingen gebeuren zoals het opperbevel het wil. Een hete oorlog is een continue paniek, waarin beslissingen in split seconds worden genomen en de vechtende troepen volledig gefocust zijn op hun onmiddellijke taak, het vernietigen van de vijand en het in leven houden van de eigen mensen.

De beslissingen worden genomen op grond van de algemene tactische instructies vooraf en van de reacties van de vijand. Wil men als opperbevel daar tussen komen, dan is men praktisch gedwongen de hele operatie stop te zetten. Doet men dat niet dan is de kans groot dat een aanwijzing of waarschuwing onvoldoende doordringt of om dringende lokale redenen wordt genegeerd. Hoe meer zelfstandigheid men zijn troepen geeft hoe groter die kans. Hoe meer men zijn troepen bindt aan voortdurende instructies van buiten af, hoe groter de kans dat men de strijd verliest.

We hebben van nature weinig gevoel voor de manier waarop een grote organisatie werkt. Dat gevoel hebben we wel voor een kleinere organisatie waarin we iedereen kennen en nog meer voor de manier waarop individuen reageren op prikkels van buiten. Begrip voor dat soort gedragingen is genetisch geprogrammeerd, maar grote organisaties bestonden in de tijd van onze vroege voorouders niet. Wat we daar van weten moeten we door studie leren en de praktijk wijst uit dat wat we leren alleen op de eigen organisatie wordt toegepast. Het wordt weer vergeten zodra we met de organisaties van anderen te maken krijgen.

Grote organisaties werken met afdelingen die allemaal een zekere zelfstandigheid hebben en eigen werkgewoonten. De binnen de organisatie geldende regels en de aanwijzingen van boven af spelen allemaal een rol, maar ze worden ingepast in die werkgewoonten. Hoe belangrijk de rol van regels en aanwijzingen is, is afhankelijk van de positieve en negatieve sancties die aan de verschillende invloeden worden verbonden.

Wordt regelovertreding consequent en onmiddellijk gestraft, dan worden regels nageleefd. Leidt opvolging van adviezen van de baas tot promotie en bonussen en leidt negeren tot ontslag, dan wordt er naar de baas geluisterd. Stelt de baas een premie op eigen initiatief en kijkt hij alleen naar de resultaten, dan worden zijn adviezen genegeerd als de employee weet dat ze in dit speciale geval de winst nadelig beïnvloeden.

Iets dergelijks moet er gebeurd zijn bij de aanval op Unifil. De commandant ter plekke vond het systematisch bombarderen van het gebied waar hij bezig was belangrijker dan de telefoontjes uit het hoofdkwartier. Natuurlijk heeft hij geen opdracht gegeven te schieten op de observatiepost, maar hij heeft nagelaten de maatregelen te nemen die het risico van een ongeluk klein maakten en tegelijk het resultaat van zijn gevechtsdoel illusoir. Israël heeft achteraf de plaatselijke commandant de hand boven het hoofd houden. Was er sprake geweest van ontoelaatbare slordigheid of van een afrekening met Unifil, zoals Kofi Annan dat suggereerde, dan had het incident wel ernstige disciplinaire gevolgen gehad.

---

Dit artikel over Unifil verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.