Trump heeft weer eens iets idioots gedaan in de ogen van Europa. Dat is natuurlijk niet zo. Het besluit om uit het akkoord met Iran te stappen zal weloverwogen zijn geweest. Economische en militaire staven en ministeriële denktanks zullen het besluit aan alle kanten hebben onderzocht en de gevolgen hebben overwogen.

Misschien heeft Trump al maanden geleden opdracht gegeven om dat te doen. Het is geen overhaast besluit, het is geen onbezonnen besluit, het is een weloverwogen besluit dat onderdeel uit maakt van een doordacht plan. Het lijkt een plan te zijn om de spanningen in het Midden-Oosten te verkleinen.

Soennieten en Sjiieten
Na de betrokkenheid bij de strijd in Syrië, kondigde Trump aan de Amerikaanse ambassade te verplaatsen naar Jeruzalem. De eerste zet in het schaakspel. De opwinding over die zet doofde al snel uit. Het sterkst in de soennitische landen, het minst in de sjiitische regio met Iran als politieke leider. Het sjiitische beleid is expansief. Irak kreeg een overwegend sjiitische regering en Iran steunt de Syrische regering tegen het soennitische IS. Iran bedreigt ook Israël.

Trump speelt het geopolitieke spel met de steun van de soennitische landen waarvan Saudi-Arabië de leider is. Het soennitisch beleid is gematigd en verwerpt en onderdrukt extreme opvattingen. Saudi-Arabië als het meest strenge soennitische land heeft een begin gemaakt met modernisering. Saudi-Arabië brak ook met Qatar Het lijkt waarschijnlijk dat dit onder druk van Amerika gebeurde als prijs voor de steun aan de Saudische strijd tegen Iran. Het is immers niet geloofwaardig dat Amerika een land zou steunen waarin de geloofsopvattingen nog strenger zijn dan in Iran. Iran zelf zit met de vraag hoe groot de feitelijke steun van de bevolking voor haar beleid is. Dat geeft Iran niet zo veel ruimte voor tegenmaatregelen.

Rusland en China
Rusland steunt tot groot ongenoegen van Amerika het expansieve Iran. Dat is waarschijnlijk het grootste geschilpunt tussen Amerika en Rusland. Poetin’s Rusland kan dat veilig doen omdat het energie-onafhankelijk is. Dat geldt niet voor China. Dat land ondersteunt tot nu toe het internationale akkoord met Iran, maar kan zich niet tegen de olierijke soennitische landen keren. In het Amerikaanse schaakspel zal men daar rekening mee hebben gehouden, De verwachting zal zijn dat China zich neutraal opstelt en daarmee zal het internationale akkoord met Iran verder worden verzwakt. De grote vraag in deze situatie is hoe Rusland zich gaat opstellen. Het land kan het zich niet echt veroorloven om de soennitische landen tegen het hoofd te stoten. De steun van Rusland aan Iran en Syrië vormt al een geopolitieke strijd met Amerika. Overigens heeft Rusland zijn strategische buit binnen in de vorm van een marinebasis in de Syrische havenplaats Tartous. De Amerikaanse inzet zal zijn om de Russische invloed af te zwakken en het is de vraag of dat gaat lukken.

Europa
Het ‘verenigde’ Europa heeft zich inmiddels onvoorwaardelijk uitgesproken voor een onvoorwaardelijke steun aan de handhaving van het internationale akkoord met Iran. Europa keert zich daarmee tegen Amerika en bevindt zich in het kamp van Rusland en de sjiitische regio. Dat is een weinig benijdenswaardige positie. Europa legt daarmee een verdedigingslinie waarvan niet vast staat of die houdbaar is. Frankrijk en Duitsland hebben voor een voortrekkersrol gekozen en kregen daarbij min of meer onverwacht de steun van Groot-Brittannië. Het is de vraag of de gekozen positie tactisch of strategisch is. Amerika kan Europa (en ook China) straffen door nog strengere importheffingen en wellicht is Europa bereid om water bij de wijn te doen als Amerika concessies doet bij de importtarieven voor staal en auto’s. Het is te verwachten dat het uiteindelijk die kant zal uitgaan omdat de belangen van Europa groot zijn.

Israël
De meest bedreigde natie in het Midden-Oosten heeft al langere tijd meer van de sjiitische regio te duchten dan van de soennitische landen. De laatsten hebben hun belangstelling voor de Palestijnse kwestie voor een groot deel verloren terwijl Iran een groeiende steun verleent aan de Palestijnen. De Israëlische onthullingen over vals spel van Iran met het atoomakkoord hoort bij het geopolitieke spel waarin Amerika, De soennitische landen en Israël partners zijn. Het terugtrekken van Amerika uit het atoomakkoord is een tactische zet binnen een groter strategisch spel om Iran te verzwakken.

Winnen en verliezen
Ieder land in het Midden-Oosten en de grote spelers buiten die regio zullen zich moeten afvragen wat ze hebben te winnen of te verliezen met een bepaalde positiekeuze. In de analyse hierboven lijkt alleen Rusland in staat te zijn tot strategisch tegenspel. Echter gezien de interne zwakte van Iran kan dat geen sterk tegenspel zijn. Tactische militair in te nemen posities zullen worden ingezet om strategische belangen te beschermen. Maar geen enkel land zal het risico willen nemen om militaire posities uit te spelen. Ook Iran niet. Amerika gaat dit winnen. Iran en Europa worden de grote verliezers. Rusland heeft niet veel te verliezen of te winnen en kan zich zonder groot gezichtsverlies terugtrekken. China kan zich niet echt veroorloven om een sterke strategisch vijandige positie in te nemen.

Alle betrokken landen spelen solo of in coalitie op hun eigen schaakbord en proberen tactisch of strategisch voordeel te behalen. Ze hebben allemaal Amerika als tegenspeler en Amerika speelt met wit. De enige onbekende factor in het spel is of Iran zijn heethoofden en die van Hezbollah in bedwang kan en wil houden.

---

Dit artikel verscheen eerder op Harde Woorden