De toeslagenaffaire is van een drama nu aan het transformeren naar een bestuurlijke klucht. Ernstig genoeg echter om even bij stil te staan.

De NOS meldt vanmorgen:

Ouders die uiterlijk vandaag inzage zouden krijgen in hun dossiers in het onderzoek naar fraude met kinderopvangtoeslag moeten daar langer op wachten. Minister Hoekstra van Financiën schrijft aan de Tweede Kamer dat het meer tijd kost om alle relevante stukken bij elkaar te zoeken.

Vreemd. Heel vreemd.

Nu kan ik me best voorstellen dat je de bonnetjes van een afgedaan dossier kwijt bent, en ook oudere irrelevante correspondentie niet direct bij de hand hebt. Maar een bureaucratie die niet in staat is binnen een dag een dossier van een actuele zaak op tafel te leggen is geen bureaucratie maar een handel in oud papier.

Eerder tijdens deze affaire schreef ik dat de regering de controlerende partijen op achterstand zet in het parlement, en dat dat zowel ondemocratisch als deprimerend is. Uit bovenstaande blijkt dat het erger is: men doet maar wat.

.. een groep van 22 ouders, die in november bij de Belastingdienst in Rotterdam een verzoek tot inzage hebben ingediend. Ze willen weten waarom ze door de fiscus zijn aangemerkt als mogelijke fraudeurs. Door die verdenking kwamen velen van hen onterecht in de problemen. De affaire leidde eind vorig jaar tot het opstappen van staatssecretaris Snel.

22 dossiers die voortdurend in gebruik zijn, dus moeten kunnen worden geraadpleegd als er iets mee is. Er worden allerlei toezeggingen over gedaan, maar de dossiers verschijnen niet. We zijn een maand verder, en opnieuw wordt er over uitstel gesproken. Volgende week, voor dertien van deze ouderparen, hopen we… is nu wat deze mensen te horen krijgen.

Totaal onacceptabel.

Er is derhalve iets met de dossiers, of met de inhoud. In het eerste geval moet de ambtelijke top die hiervoor verantwoordelijk is volledig worden vervangen, in het tweede geval zou je daar de huidige minister aan moeten toevoegen. Want dan is men blijkbaar angstig genoeg om de dossiers nu alsnog te gaan zitten doorvlooien om te kijken wat ooit die problemen voor deze mensen kan hebben gerechtvaardigd.

Tegelijkertijd bevestigt dit wat ik al eerder schreef, en wat de regerende politieke partijen onder de neus gewreven dient te worden omdat we dit vaker zullen zien als men op deze weg voort ploetert: automatisering klinkt mooi, maar het besef dat er een grens is aan de complexiteit die automatisering behappen kan vereist dat regels simpel, helder en zonder veel uitzonderingen worden opgesteld. De Kamer is sinds de invoering van het sociale stelsel altijd kampioen geweest in het creëren van uitzonderingen en speciale toeslagen voor specifieke groepen. Helaas is alleen een menselijke behandeling van dergelijke specifieke elementen voor computers werkbaar. Want ziet:

De overige negen ouders moeten mogelijk tot 1 maart wachten voordat ze inzage krijgen in de stukken. “Dit betreft zeer omvangrijke dossiers die meer tijd vergen, juist om ouders behulpzaam te zijn. Hoewel ik besef dat ouders hierdoor langer moeten wachten, weegt een zorgvuldig antwoord op hun vragen voor mij zwaarder.”

De toeslagenaffaire dient daarom ook te worden aangegrepen om een discussie over de toekomstige complexiteit van systemen en de daartoe nopende beperkingen van een gecomputeriseerde bureaucratie te omvatten. En daar de Kamer vervolgens nadrukkelijk van te doordringen.