De populaire app Spotify voor het streamen van muziek biedt luisteraars steeds meer van hetzelfde. Gebruikers klagen over te weinig variatie en willen ook nieuwe muziek ontdekken.

Spotify is de grootste muziekdienst ter wereld met miljoenen nummers en artiesten. De 271 miljoen maandelijks actieve gebruikers – van wie 155 miljoen betalende abonnees – lopen echter in toenemende mate aan tegen een verborgen gebrek van de dienst: eenheidsworst en grijze brij. Waarbij het juist ironisch is dat de gesofisticeerde algoritmes van Spotify toch niet helemaal de muzikale wensdromen van muziekliefhebbers vervullen, zoals gedacht. De algoritmes dreigen op deze manier een Achilles-hiel te worden van dit millennialsbedrijf.

Op diverse forums en social media beklagen steeds meer gebruikers zich steeds vaker over de filter-bubbel die Spotify creëert uit hun muziekkeuzes en -voorkeuren. “Onze ‘Liked Songs’ op Spotify zijn een verzameling van wat je voorkeuren, in elk genre dat je ooit hebt genoten en elke stemming die je hebt meegemaakt”, schept de app op – kijk ons eens slim zijn! De keuze is reuze: variërend van dancehall en J-pop tot rap, soulful, folk of electronic rock. De afdeling ‘moods’ is ook één grote snoepwinkel: pump up, moody, Calm Vibes, Piano Comfort, yogamuziek, noem het maar op.

Albums virtueel grijsgedraaid
Eén van de Spotify-critici verwoordt het als volgt: “Vrijwel elke dag vraag ik me af: wat moet ik nu weer luisteren? Om vervolgens terug te vallen op wat me bekend is en wat ik het liefst luister. Afspeellijsten die ik ooit eens heb gemaakt, albums die virtueel zijn grijsgedraaid. Langzaam maar zeker ben ik terechtgekomen in een filterbubbel op Spotify. De Discover Weekly-lijst helpt nauwelijks en met de Release Radar-playlist hetzelfde verhaal.”

Als je een tijdje dezelfde soort muziek luistert, komt Spotify via die lijsten met nummers die je ook zou kunnen waarderen. Het resulteert in meer van hetzelfde. Luister je bijvoorbeeld veel naar een specifieke vorm van rap, dan ontwikkelt Spotify een steeds gerichtere smaak voor jou. Waar dat in het begin nog wel eens ontdekkingen oplevert, wordt het na een tijdje een grijze massa. Het verrast niet meer en wordt zelfs een beetje saai. Spotify heeft de playlist die je verwacht, waar is de playlist die je verrast?

Zulke filterbubbels zijn er niet alleen binnen Spotify. Heel veel diensten bieden gebruikers aanraders op basis van wat ze leuk vinden. Netflix doet dat met films en series, Instagram zet de voor jou meest relevante foto’s bovenaan en Facebook doet hetzelfde met berichten en links naar artikelen. YouTube heeft daar ook een handje van en stuurt het publiek zelfs naar linkse bubbels. Het enige wat je als gebruiker hoeft te doen, is daarmee in te stemmen. Zo verandert de meute langzaam in mee-knikkers, terwijl mensen uitschieters nodig hebben waardoor ze zich blijven verbazen of iets nieuws ontdekken. Verandering van spijs doet eten.

De Zweedse muziekstreamingsdienst staat overigens niet te trappelen om veel verandering in zijn complexe – en waarschijnlijk duur betaalde – algoritmes aan te brengen. Het gaat Spotify allereerst om de centen: zo kunnen artiesten tegen betaling meebepalen welke van hun nummers luisteraars als eerste te horen krijgen. Dat biedt muzikanten een uitgelezen kans hun nieuwe albums en werkjes te promoten om albumverkoop en streaminginkomsten te vergroten. Wat luisteraars doet mopperen: “Ik wil zelf bepalen welk nummer van Ed Sheeran ik eerst te horen krijg. Daar betaal ik voor!”

Vrouwonvriendelijk
Tot overmaat van ramp schijnt het algoritme van Spotify ook nog eens vrouwelijke artiesten te discrimineren. De Amerikaanse countryzangeres Martina McBride denkt van wel en deed een pijnlijke ontdekking. Bij het aanmaken van een playlist met countrymuziek moest McBride naar eigen zeggen 14 keer doorklikken voordat het eerste nummer kwam dat werd gezongen door een vrouw. Nadat ruim honderd andere suggesties waren gedaan met mannelijke artiesten verscheen uiteindelijk het nummer ‘Church Bells’ van Carrie Underwood. Zoek dan het nummer rechtstreeks op, zou je deze vrouw aanraden.

McBride uitte haar ongenoegen op Instagram en haar post leidde tot een groot verhaal in het gezaghebbende Billboard. De streamingdienst zegde toe ‘eraan te zullen werken’. Hoe is niet duidelijk. Het is in elk geval wetenschappelijk ‘bewezen’, zo beweert onderzoeker Christine Bauer van de Universiteit Utrecht. Zij onderzocht een veelgebruikt algoritme en liet zien dat dit eerder muziek van mannelijke dan van vrouwelijke artiesten uitkiest. Om dit te doorbreken bedacht Bauer een nieuw algoritme waarmee dit patroon doorbroken kan worden.

Zo bezien is er eigenlijk weinig mis met gewone ouderwetse radio, ook online verkrijgbaar. Overdag Radio 10 Gold en rond vier uur ‘s middags – als het gebruikelijke ‘loluurtje’ begint – naar Arrow Classic Rock. Maar voor wie is uitgekeken op de vaste keuze: TuneIn Radio geeft toegang tot tienduizenden digitale radiozenders. Of probeer Pandora. Niet zo zeiken, millennials, doe er gewoon zelf wat aan! En is het nu eenmaal niet gewoon een feit dat er meer mannelijke dan vrouwelijke muziekartiesten zijn?