Rond de Val van Rutte3 worden door de staatsomroep nu al diverse mystificaties geweven. De Toeslagenaffaire – EN AANVERWANTEN – is nog lang niet voorbij.

De NOS schrijft dat het kabinet steeds meer verstrikt raakte in de Toeslagenaffaire. Wie het vervolg ziet weet al direct dat dit een mystificatie is:

Grondbeginselen van de rechtsstaat die geschonden werden en ouders die ongekend onrecht werd aangedaan. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie logen er december vorig jaar niet om.
Vandaag, vier weken later, treedt het kabinet af. “Het is verschrikkelijk misgegaan”, aldus premier Rutte. De politiek moet volgens Rutte nu gaan werken aan veranderingen van de systemen én de informatievoorziening om te zorgen dat “zoiets nooit meer kan gebeuren”. Een terugblik van hoe het wel gebeurde.

Niet alleen was de Toeslagenaffaire een erfenis van Rutte2 en voorgaande kabinetten, maar de krampachtigheid waarmee het kabinet de vrijgave van zoveel mogelijk informatie bruuskeerde was een eigen blunder. Ernstiger nog dan dat wat gebeurde – niet dat wat gebeurde ooit stopte. Zelfs nu nog gaat het gedoe vrolijk verder op dezelfde voet, zo zagen we direct terwijl we de val van het kabinet bespraken.

De eerste reactie nadat het kabinet aankondigde op te stappen vertelde in zekere zin het hele verhaal dat er achteraan zou komen. Rutte probeert tot het uiterste te gaan de eigen verantwoordelijkheid te minimaliseren:

Daar kwam dan het normale gekakel van een oppositie die een kabinet ten val heeft gebracht achter aan:

En de gedupeerden die werden ondervraagd zijn vooral blij met iets waar hun beulen ongelukkig van werden – weinig nieuws derhalve. Het is vulling:

Maar dat leidde allemaal af van waarop de aandacht zich vervolgens op had moeten richten. Want de onderstaande aankondiging van het kabinet maakt me werkelijk ongelukkig:

Enfin, het volledige systeem van toeslagen gaat op de schop en wat betreft die goede voornemens:

Nadat het aftreden van het kabinet werd aangekondigd, werd de schriftelijke reactie van 26 pagina’s naar de Kamer gestuurd. Daarin staat wat er volgens het kabinet moet gebeuren om soortgelijke schandalen als de toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen.

Ik pak er de punten uit die de NOS in het voorgaande bulletin aanstipte:

• Het toetsen van wetten na een jaar? Been there, seen that. Het is bij diverse wetten al vaker beloofd, en in de praktijk blijkt dat òf te moeilijk, òf men heeft er overduidelijk geen trek in vanwege ‘diverse onvolmaaktheden’. Bij wetten waarbij dit nodig is, kun je even zo goed constateren dat men er beter iets langer over had kunnen nadenken of het wel zo’n goed idee was de boel op te tuigen zoals gebeurde. Bij wetten die geen enkel probleem geven kun je het ook laten. Het is een uiting van bestuurlijke machteloosheid dit aan te kondigen.
• Het is een lijstje voornemens dat de volgende reeks rampen in zich draagt. Meer ruimte in wetten voor correcties achteraf? Dit is gebaseerd op de idees fixe dat iedereen gelijk is en een rechtvaardig soort maatwerk krijgt van de overheid. Aangezien dat een onmogelijkheid is – het algemene principe bruikbaar toepassen is al moeilijk genoeg – moet je daar niet aan willen beginnen. Zoals de Toeslagenaffaire een reactie èn gevolg was op de Toeslagenaffaire
• De politieke leiding faalt, en de ambtenaren moeten op cursus? Daar is reden voor, maar een wat beter begrip bij aankomende politici die gaan besturen voor de regels van het spel is een meer aangewezen idee. Zodat ze in ieder geval in staat zijn hun ambtenaren bij de keel te grijpen als die de openbaarheid van zaken pogen te blokkeren. Want openbaarheid, daar houden ministeries niet van:

Aan de matige manier van werken in contrast tot hoe het hoort wordt nu een goed voornemen gehangen:

Gisteren kondigde premier Rutte rond de val van zijn kabinet aan aan dat de overheid voortaan meer informatie zal delen.

Het klinkt prachtig, maar feitelijk is wat hier staat dat het kabinet zich aan de wet gaat houden. Nadat een kabinet is gestruikeld over een onderwerp waarbij dat manco wel heel pregnant problematisch bleek, is het toch wel een gotspe om dit zo te presenteren.

Het doet je je afvragen of Rutte wel de juiste man is dit te verbeteren. Net zo min als Asscher dat is om de rechtsstaat te herstellen, lijkt me zo. Ook voor Rutte geldt dat de rechtstaat hem altijd als een hinderpaal lijkt te hebben gevoeld. Dat soort mensen wil je niet aan het hoofd van je landsregering.

---

Meer over de Toeslagenaffaire en onze commentaren vindt u hier op Veren of Lood.