Wie het Nieuwe Testament leest krijgt niet de indruk dat Jezus zich zelf als een hoge priester beschouwde of meende dat zijn volgelingen een nieuwe hoge priester nodig hadden. Een simpele schriftgeleerde was hij, een rabbi en geen kerkenbouwer of Pontifex Maximus.

Dat de bisschop van Rome hoofd werd van een deel van de christelijke kerk heeft meer te maken met het besluit van de Romeinse keizer Constantijn om van het christendom de leidende godsdienst te maken in het Romeinse rijk dan met de autoriteit van Mattheüs 16 en 17, een stuk evangelie trouwens, dat er kennelijk achteraf bij gefantaseerd is.

De functie van pontifex maximus, letterlijk hoogste bruggenbouwer, maar feitelijk de hoge priester van Rome, was een van de onderdelen van de Romeinse staatsinrichting. Zij had weinig met de godsdienst en niets met een kerk te maken. Het was een van de functies die een aantal elkaar opvolgende Julisch-Claudische functionarissen zich in de Romeinse res publica hadden toegeëigend om hun alleenheerschappij te onderbouwen. De combinatie van de functies en de permanentie ervan gaf hun de macht die later met de term ‘keizerlijk’ werd aangeduid. Maar keizerlijk refereerde in het begin alleen aan het cognomen van een tak van het Julische huis, de Caesaren, een verarmde patricische familie uit het oude Rome.

Dat de paus zich daadwerkelijk pontifex maximus ging noemen had hij zeker niet van Jezus van Nazareth. Die had niets op met hoge functionarissen. Geef aan Caesar wat van Caesar is, zei hij en aan Jahwe wat aan Jahwe toebehoort. Pracht en praal en tiara’s en tronen, hoog te paard, dat was allemaal niets voor Jezus, die voor de jaarlijkse Pesach plechtigheden op Palmzondag Jeruzalem was komen binnenrijden, gezeten op een ezel, het veulen van een ezelin.

Zijn koninkrijk was niet van deze wereld, zei hij. Zijn koninkrijk lag in de toekomst en daarin zouden de armen het hun toekomende erfdeel ontvangen. Zolang moesten ze tevreden zijn en niet in opstand komen. Rijke mensen, machtigen en pausen, zij hadden allemaal minder kans om deel te nemen aan het koninkrijk van Jezus dan een kameel om door het oog van de naald te kruipen. Zelf was de rabbi even arm als zijn volgelingen en leefde hij simpel, zoals later die andere Joodse schriftgeleerde, Baruch d’Espinoza.

Jezus keek voor opsmuk naar de natuur en constateerde dat Schlomo, de legendarisch Joodse koning, het in de vergelijking met vogels en bloemen moest afleggen. Hij begreep heel goed wat in het leven belangrijk is en wat niet. Jezus van Nazareth was een groot filosoof, vergelijkbaar met Socrates.

Joden en Grieken waren de twee volkeren uit de oudheid van wie de bijdrage aan de beschaving door de eeuwen heen een belangrijke rol is blijven spelen. Plato en de Platonische Socrates, maar ook Aristoteles schilderen een ideaal beeld van een deugdzaam mens, dat zo toegesneden zou kunnen zijn op Jezus van Nazareth. Op een uitzondering na: het hebt uw vijanden lief is volkomen origineel, moeilijk te doorgronden maar het is wel het geheime wapen geworden van de moderne wereld. Het westen heeft zijn vijanden lief. In die zin is de Joodse bijdrage de grootste gebleken. De christelijke kerk zelf heeft van die leer nooit veel gebakken. Die kerk is daarom niet ten onrechte vervangen door het humanisme, als de leidende geestelijk stroming in de westerse samenleving.

---

Dit artikel over Jezus en de paus verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.