De strijd rond het inreisverbod voor inwoners van 7 islamitische staten is verknoopt aan het raken met de benoeming van een volgende rechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Uiteindelijk zal dat heel gunstig uitpakken voor Trump.

Het was eerder deze week groot nieuws, in de Trump-vijandige media in ieder geval. Trumps kandidaat voor de open plek in het Hooggerechtshof had zich kritisch uitgelaten over de uitlatingen van zijn patroon. Niemand lijkt tot nog toe te hebben nagedacht op basis waarvan Gorsuch dit deed, en wat de consequenties zullen zijn als de man hierdoor eenvoudiger doortocht krijgt naar het Hooggerechtshof. Voor de Democraten kan dit namelijk nooit meer worden dan een een politieke Pyrrhus-overwinning. Dat ze hier behoefte aan hebben tekent eens te meer de staat waarin de Democratische partij verkeert.

Voor de lange termijn kan die benoeming in het Hooggerechtshof moeilijk worden overschat. Trump beseft niet alleen dat, maar zal eveneens beseffen dat de wat Gorsuch heeft gezegd in lijn is met diens opvattingen, die juist zijn waarom Trump hem hebben wil. De geuite kritiek kan daarom niet anders zijn dan een steun in de rug, al lijkt dat anders te liggen.

De Democraten denken misschien dat Gorsuch een onafhankelijk en mogelijk niet al te conservatieve rechter zou kunnen blijken (dat is Reagan eerder ook overkomen met een rechterlijke benoeming in het Hooggerechtshof). Het zou de doortocht van Gorsuch op dit moment kunnen vereenvoudigen, en dat is in het belang van Trump. Wat zei Gorsuch precies?

Trumps kandidaat voor de vacante zetel in het Hooggerechtshof, Neil Gorsuch, noemt de denigrerende tweets van Trump over rechters “demoraliserend” en “ontmoedigend”.

Het zijn de woorden van een rechter die de oorspronkelijke gedachte achter de wet en haar bewoordingen belangrijker vindt dan een interpretatie op basis van moderne inzichten. Wie daarin rechtlijnig is, zal ook de medestander die dat niet goed weet te verwoorden bekritiseren. Precies wat Gorsuch Trump nu doet.

Een verdere consequentie van het juridische gevecht om de inreisban – het uitstel – is relatief onbelangrijk. Dat die nu wordt opgeschort komt niet slecht uit. Trump en de rechterlijke macht leren beter met elkaar omgaan, en ook voor de president is dat een noodzakelijke leerschool. Dat kan beter gebeuren om iets dat niet ter zake doet dan om iets dat echt belangrijk is. Waarom is dit niet essentieel? Dat draait er om dat de ban niet meer was dan een tijdelijke maatregel op weg naar een fundamentele aanpak waarnaar in die 90 dagen dat de inreisban duren zou onderzoek zou worden gedaan.

De nu ontstane hysterie laat niet alleen zien bij wie en waar de politieke voetangels en klemmen zullen zitten, maar verstoren dat onderzoek verder niet. Dat gedurende die 90 dagen ineens kuddes terroristen naar de USA zullen afreizen is niet al te waarschijnlijk, al zullen er mogelijk een paar door het net glippen – maar die kans bestaat altijd. Veel schade ontstaat er door het uitstel niet, en het geeft de regering de tijd zich beter voor te bereiden op de noodzakelijke wetgeving hierover die men aan het voorbereiden is. De prestigestrijd om wie gelijk krijgt kan alleen maar in Trumps voordeel uitvallen – zo zit het Amerikaanse bestuurssysteem in elkaar, en dat zal het Hooggerechtshof naar verwachting uiteindelijk ook ondersteunen.

Het belang van het Hooggerechtshof
Zoals ik al opmerkte, die benoeming van Gorsuch in het Hooggerechtshof is veel belangrijker dan dit gekrakeel. Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft 9 leden, die worden benoemd voor het leven of tot ze aftreden – wat zelden gebeurt. Het Hooggerechtshof is niet alleen het hoogste college van beroep in alle rechtszaken, maar heeft ook het recht die te toetsen aan de Constitutie van het land, en moet die in voorkomende gevallen interpreteren als zaken verschijnen die volledig nieuwe wetgeving vereisen die mogelijk in strijd zijn met de bestaande vorm van die Constitutie. Het terugdraaien van door het Congres aangenomen wetten is daarmee een exclusieve competentie van het Hooggerechtshof.

Het mooie van het Amerikaanse systeem, is dat de top van haar rechterlijke macht niet direct gekozen wordt, maar benoemd door de Senaat op voordracht van de president. De Senaat kan dus niet zelfstandig met een kandidaat aankomen, de president kan niet rechtstreeks benoemen wie hem het beste uitkomt. Samenwerking is een vereiste, en het was de weigering van de Republikeinse meerderheid in de Senaat om nog vóór de verkiezingen mee te werken, die president Obama tot razernij dreef. De Republikeinen hoopten dat een nieuwe Republikeinse president met een welgevalliger kandidaat zou komen dan Obama doen zou. Het tekent het geschipper dat ook bij een overwinning van Clinton nodig zou zijn geweest. Maar de essentie is de huidige samenstelling van het Hooggerechtshof: vier Democratisch gezinden, vier Republikeins gezinden. De nieuwe benoeming zal in een aantal mogelijk essentiële gevallen de balans dus kunnen doen doorslaan, want het Hooggerechtshof beslist veel zaken met een enkele meerderheid – waarbij de politieke affiliatie overigens lang niet altijd de doorslaggevende factor is.

Wel kan dus de situatie ontstaan dat een vlotte doortocht van Gorsuch naar het Hooggerechtshof zal resulteren in een Hof dat Trumps interpretatie van zijn executive power zal bevestigen, zodat met terugwerkende kracht de rechters die nu de boel blokkeren een stevige draai om de oren zullen krijgen. Dat ook is waarom deze rel niet meer dan een Pyrrhus-overwinning voor de Democraten zal zijn. Trump kan dit uiteindelijk bijna niet verliezen, omdat een andere uitkomst het toekomstig effectief bestuur van de USA ongekend zal verzwakken. Ik geloof niet dat iemand daarop uit is.