“In het regeerakkoord tussen VVD en PvdA was al afgesproken dat de vermogensheffing eerlijker moest worden.” Een omineuze opmerking als het over de begroting gaat. De PvdA heeft zo haar eigen perceptie van eerlijkheid, en bovendien al zo lang, dat men niet anders meer kan denken dan dat dit een onomstotelijke waarheid betreft. Hoogstens echter is het een PvdA-waarheid.

Het kabinet gaat morrelen aan de vermogensheffing. Het Financieel Dagblad schrijft blijmoedig:

… van de circa 3,3 miljoen betalers van vermogensbelasting zou het nieuwe stelsel voor 3 miljoen mensen gunstiger uitpakken. Het omslagpunt zou voor een alleenstaande rond een bedrag van €240.000 liggen.

Fijn. En omdat niemand zich kan voorstellen dat het kabinet vermogende mensen al te zeer tegemoet zal willen komen, hoopt het kabinet klaarblijkelijk dat afroming van de tien procent meestvermogenden de compensatie vormen zal voor wat de rest er op vooruit gaat. Merk overigens op 1. dat hier sprake is van een politieke salamitactiek, en bovendien 2. dat het gedachtegoed van Piketty hier het lelijke hoofd boven het maaiveld uitsteekt. Een slecht begin, zou je zo zeggen.

We kunnen hier in zekere zin kort over zijn: werkelijk grote vermogens zijn allang effectief beschermd tegen de hongerigheid van de Nederlandse fiscaalpolitiek. De top 1% bezitters zou de grootste hap moeten leveren, en dit is voor hen een uitstekende motivatie om nog eens met een belastingplanner te gaan praten. De oplossingen zijn veel eenvoudiger (en wel degelijk legaal) dan men vaak denkt.

Maar is de kwestie niet dat dat oneerlijk is tegenover Nederland? Ja. Daar staat dan weer tegenover, dat je ook mag verwachten dat Nederland dezelfde definitie van eerlijkheid hanteert als de redelijk gebiedt. De oren laten hangen naar wat de PvdA als eerlijk wenst te zien is voor veel mensen financiële zelfmoord, wat de Piketty-aanhangers ook mogen beweren.

Terug naar het plan, en wel naar het genoten rendement. Hier toont zich wat de PvdA noemt ‘eerlijkheid’ in optima forma. Het genoten rendement wordt op 5,5% gesteld in plaats van op 4%. Volgens het FD heeft de VVD zijn kiezers daarom wat uit te leggen. Terzijde: de VVD heeft haar kiezers al zoveel uit te leggen, dat dit er ook nog wel bij kan, zal in het Torentje zijn geredeneerd.

De berekening
Voor de eerste 100.000 euro gaat de rekenrente omlaag, van 4% naar 2,9%, tot aan een miljoen wordt vervolgens een rekenrente van 4,7% toegepast, en boven dat miljoen wordt het 5,5%. Omdat het kan, blijkbaar.

Hoe wordt deze eerlijkheid precies beredeneerd? Het percentage wordt niet alleen vastgesteld op basis van gemiddelde rentestanden, maar ook op de behaalde rendementen op een representatief mandje aandelen. Juist. En als het rendement negatief is, is de correctie nul. Want negatieve beïnvloeding van de rendementsheffing, daar wil de overheid niet aan. Dan klopt de begroting niet meer.

Het is geheel toevallig ook het type eerlijkheid dat door struikrovers wordt gehanteerd: wat er niet is, pakken we niet af. Maar als de belastingbetaler dat uitbreidt tot de (redeneertechnisch identieke) aanpak het eigen vermogen voor de fiscus te verbergen, dan is de boot aan. Niet onbegrijpelijk, maar in het licht van de wijze van redeneren toch ten minste opmerkelijk.

Blijft de schuchtere vraag: maar kan men dan niet het werkelijke rendement belasten? Dat is per individuele belastingbetaler om praktische redenen onhaalbaar, aldus de Belastingdienst. Ik geloof dat graag, maar hier worden twee stappen vermomd als een reuzenstap. Ten eerste wil de belastingdienst niet individuele verliezen hoeven te compenseren. In ons huidige rechtsstelsel staat namelijk de deur wagenwijd open voor een dergelijke eis – en dáár ziet bij de overheid niemand iets in. Kwestie van – nogmaals – selectieve eerlijkheid.

In de tweede plaats is daar die basis die nu dan op 2,9% wordt gesteld. Een werkelijk redelijk percentage zou gebaseerd moeten zijn op het rentepercentage op Staatsleningen. Ja maar ho even, zegt dan de Belastingdienst, zo komen we nooit aan die 2,9%. Inderdaad. Het renteverschil steekt de staat nu in eigen zak, en is daar trots op. Maar dat daardoor tegelijkertijd de belastingheffing bijzonder oneerlijk wordt, verzwijgt men liever.

Terwijl het in het geheel niet ingewikkeld is: bepaal de vermogensheffing op de gemiddelde rente over het boekjaar in kwestie, en rondt dat af met een opslag van circa 0,5% voor de kosten van de belastingheffing. Kan op 2 januari van het volgende boekjaar worden bekendgemaakt, dus onverwacht komt het voor niemand.

Helaas zou dat ingaan tegen het (Piketty)principe dat kapitaal minstens dubbel belast moet worden, en liefst zwaarder. Maar eerlijkheid volgens gangbare normen en eerlijkheid volgens de PvdA-angehauchten, dat zijn twee werelden, and never the twain shall meet