DE WERELD NU

Duitsland houdt loterij voor sociaal experiment

Duitsland

In Duitsland is een experiment gestart waarbij 122 personen gedurende drie jaar lang een basisinkomen – Grundeinkommen – ontvangen van 1.200 euro per maand. De 122 gelukkigen werden geloot uit zo’n twee miljoen kandidaten.

De gedachte achter dit basisinkomen is om het effect te onderzoeken in het kader van een wetenschappelijke studie. De financiering werd via een crowdfund door 181.000 Duitsers rond gemaakt.

“De volgende drie jaar willen we empirisch onderzoeken of en hoe de onvoorwaardelijke en regelmatige betaling van een geldbedrag dat meer dekt dan het bestaansminimum, een effect heeft op het gedrag van mensen”, zegt wetenschappelijk verantwoordelijke Jürgen Schupp van het Duitse instituut voor Economisch onderzoek (DIW).

Het idee is niet helemaal nieuw:

Eerder werd al een gelijkaardig onderzoek gevoerd, maar op kleinere schaal. Dat dateert van 2017 en liep gedurende één jaar. Zo’n 85 personen ontvingen toen 1.000 euro per maand. Maar de proefpersonen waren vooral mensen met een laag inkomen, terwijl nu iedereen zich kandidaat kon stellen. Men kan het ontvangen basisinkomen dus ook combineren met een job: het geld wordt zonder voorwaarden gestort.
De kandidaten zijn tussen 21 en 40 jaar, de leeftijd waarbij men volgens de onderzoekers gewoonlijk de belangrijkste beslissingen voor de rest van zijn leven neemt. “Wij willen zien in hoeverre dat basisinkomen die beslissingen beïnvloedt”, aldus één van de initiatiefnemers, Michael Bohmeyer.
Het onderzoek wordt mee gesteund door het Max Planck instituut en de universiteit van Keulen.

Het idee is zelfs al meer dan vijftig jaar oud, aangezien het opmerkelijke overeenkomsten vertoont met het uitkeringenstelsel zoals dat in Nederland rond 1980 bestond. Ook als je meeweegt dat het toen gebruikelijk was dat er theoretisch enige controle was op de noodzaak van een uitkering, leerde de praktijk dat veel ontvangers er ook door andere inkomstenbronnen goed van leefden. Politiek was daarvoor rugdekking – progressieve partijen als PvdA en de voorlopers van GL vonden het schandalig om te willen onderzoeken of dergelijke staatsuitgaven wel rechtmatig werden opgestreken.

Gevolg was dat er enorme bedragen werden uitgekeerd aan mensen die dat niet nodig hadden. Het was ook de tijd dat veel kinderen op hun 17e het ouderlijk huis verlieten, en dan met een (jeugd)uitkering in een kraakpand hof gingen houden[1]. Die uitkeringen waren bovendien opmerkelijk ruimhartig, en niemand vond het vreemd dat uitkeringstrekkers er allemaal auto van reden. Die marge zat er wel in ingebouwd.

Wat willen ze in Duitsland nu precies onderzoeken? Ongetwijfeld of een arbeidsloos inkomen de creativiteit van de bedeelden gunstig beïnvloedt. Dat is in dit verband een klassiek argument geworden, maar hoe is het sindsdien met de creatieve vorming in Nederland gesteld? Hoogst matig is een eufemisme. Als het iets heeft opgeleverd, was het de vestiging van diverse horeca-imperia – een branche waar hard gewerkt wordt voor relatief weinig.

Van 1200 euro per maand kun je heel aardig leven, maar ook is het een aardige basis om een bedrijf mee op te bouwen, als dat voor de uitkerende instantie geen probleem is. Dit is een politiek die in ons land door uitkeringsinstanties ook nog steeds wordt gevolgd – ik werd er deze week nog eens mee geconfronteerd toen ik constateerde dat mijn Marokkaanse overbuur-sinds-een-jaar zijn groentenzaak/minimarkt niet meer open doet sinds ongeveer een week.

Gezien de bederfelijkheid van zijn waren betekent dat dat hij voorgoed gesloten is, zijn nieuwe Mercedes B leasebak zal moeten inleveren en terugvalt in de rangen van ook anderszins kansloze allochtonen. Een herkenbaar gevalletje van niet geschoten-altijd mis beleid van instanties die bijstandsgerechtigden hiermee in een bedrijf en eigen levensonderhoud proberen te voorzien.

Wat ik daaraan nooit begrijp is waarom deze mensen wordt toegestaan zich te richten op sectoren waar de marges klein zijn, en waar heel hard gewerkt moet worden om het hoofd op eigen kracht boven water te houden. Ook de noodzaak van een nieuwe Mercedes B leasebak – voor een groenteboer – ontging me.

Hetgeen me doet komen tot serieus gemeend advies aan deze Duitse onderzoekers: U doet iets dat al gedaan en mislukt is. Ga iets nuttigs doen, wordt groenteboer, of zoiets.


  1. Dit werd toentertijd beschouwt als een vooroordeel van de beter bedeelden, maar ik heb er te veel voorbeelden van meegemaakt in de Randstad om me te kunnen voorstellen dat het elders in het land beter geregeld werd.

Meer over Duitsland en haar politieke ontwikkeling vindt u hier.

5 reacties

  1. Grapjas schreef:

    Nee, dit soort bullcrap werd in de jaren ’70 al geprobeerd, de jaren ’80, de jaren ’90. En elke keer hetzelfde. Het faalt. Vanuit het eerste principe al- geld is niet waardeloos, en aldus niet gratis. Wat men doet is kanslozen de kans geven NOG royaler te leven- op NOG hogere kosten voor steeds minder werkenden. Wamt steeds meer mensen zullen weigeren WEL werk uit te voeren en ook dat ‘gratis basisinkomen’ induiken. Tot er vrijwel niemand werkt. En wie betaald dan al die RUIFVRETERS nog?
    Het punt is dat de overheid weet dat miljoenen geïmporteerden NOOIT werken zullen gaan. En op deze manier kunnen ze de allochtoon NOG meer van ONS geld gaan geven, terwijl WIJ ‘mogen” doorwerken om dat op te hoesten.
    We moeten sinpelweg terug naar ‘ wie niet werkt die niet eet Geen familie die voor je wil zorgen? Geen werk voor je? Dan ben je simpelweg overbodig aanwezig.
    En ik zie niet in waarom je dan op de gemeenschap zou noeten mogen leunen. Uitkeringen zijn ENKEL bedoeld voor hen , hier geboren, die GEHEEL niet kunnen werken.
    En het grootschalig importeren van gehandicapten (de zorg hier is zo duur door het extreme overgebruik ervan door immigranten- zie o.a. corona) moet sowieso stoppen- hebben we geen miljoenen huizen nodig, bwter voor milieu- en geen kansloze miljardenprojecten als basisinkomens.

  2. Ei schreef:

    Grapjas heeft gelijk!
    “dit soort bullcrap werd in de jaren ’70 al geprobeerd, de jaren ’80 en de jaren ’90. En elke keer hetzelfde. Het faalt.”
    Dat zijn voldoende redenen om het niet nogmaals te doen.

  3. Fran schreef:

    Waarom maar 122 personen en geen 666 personen bijvoorbeeld? 666 schijnt in die kringen zo’n magisch getal te zijn.

    En waarom niet meteen alle Duitsers een basisinkomen opdringen? Iets van 80 miljoen. In dat geval weten we volgende week al of het een succes was of dat het land compleet op apegapen ligt.

  4. Cylin schreef:

    De termijn is veel te kort om iets zinnigs te kunnen zeggen. Als je weet dat het gratis geld ophoudt, gedraag je je toch anders. Wel mooi dat ze het met eigen geld doen. De meeste experimenten worden met andermans geld gedaan.

  5. Mike Brandenburg schreef:

    Dit experiment word om de zoveel jaar herhaalt elke keer faalt het gigantisch, waarna de voorstanders zoals altijd wanneer we het hebben over socialisme dat ze het verkeerd deden, maar dat het deze keer echt gaat lukken.