Na het uitspreken van de Churchill-lezing in Zürich gisteren is kristalhelder geworden dat premier Rutte op weg is naar Brussel. Dat betekent verkiezingen uiterlijk in mei 2020.

Rutte liet zich in Zürich niet alleen zien als een onvervalste EU-adept, met zijn verwoording van de diepere wensen en verlangens van de top van de huidige EC. Hij formuleerde vrijwel exact langs de lijnen waarop een teleurgestelde miljardair-manipulator als George Soros zich recent  uit liet. Macht om de macht te hebben de EU een macht te maken.

Voor wie, en ten bate waarvan? Voor een staat die er niet komen zal, omdat zij onnatuurlijk is, en daarom meer macht dan gebruikelijk moet uitoefenen om bij elkaar gehouden te kunnen worden.

Ten behoeve van de idealen als van Soros, die neer komen op zelfvernietiging. Het stuk waarnaar ik link wordt beschouwd als een erkenning door Soros van zijn nederlaag. Is dat waar? Ik moet dat nog zien. Deze plotselinge bekering van Rutte is een slecht signaal, maar wel een perfecte vorm van ‘kleur bekennen’ op een moment dat de baantjes zullen worden verdeeld. Zoals de Telegraaf hem citeerde:

Rutte vindt dat de EU ’realistischer’ en ’minder naïef’ moet zijn. „Macht is geen vies woord.”

Allemaal leuk en aardig, maar ik herhaal mijn vraag nog maar eens: ten behoeve waarvan wil hij die macht gebruiken? Tegen wie? Wie moet hij daarvoor onderdrukken? En hoe neemt hij zich voor dat te zullen doen? Het voorbeeld van vriend Macron doet het ergste vrezen voor de toekomstige constellatie die een EU met Mark Rutte zal nastreven. Niet voor niets het soort wanhoop dat de leiding der EU steeds nadrukkelijker bevangt. Hun strijd om macht zal in toenemende mate harder worden binnen de eigen instituties, zonder dat veel machtsverwerving naar buiten toe zal plaatsvinden. Europa is ook al veel te ver over de eigen houdbaarheidsdatum als wereldmacht heen om dat sowieso enig realisme mee te geven.

Enfin, dat zijnde zoals het is, Rutte’s vertrek lijkt met deze lezing bezegeld. De Telegraaf ziet het als een opstapje, mij lijkt het woord bevestiging meer van toepassing. Het masker is af, zogezegd.

Het pleidooi van de premier wordt gezien als teken van zijn toenemende invloed en interesse in de EU – en mogelijk de opstap naar een Europese topfunctie. Juncker en diens voorgangers Barroso en Prodi als hoofd van de Europese Commissie spraken ook al eens de Churchill-lezing uit.

Waarbij zijn pleidooi voor een bikkelharde handelspolitiek door de EU niet meer kans maakt dan die tegen over het UK.

Nieuwe verkiezingen
Voor Nederland betekent het formeel het einde van Rutte3. De nieuwe EC wordt gevormd in november. Daarover is ten tijde van Balkenende en eerder zelfs (Lubbers) al van vastgesteld dat die situatie het voortijdige einde van een kabinet betekent. De Nederlandse context schrijft dan verkiezingen voor, ook al is dat formeel niet verplicht. Waar het om zal gaan is hoe bang de coalitie zal zijn om naar de kiezer e gaan? Van af het moment dat Rutte’s overgang formeel bekend wordt is het kabinet formeel dood (dat dat nu al informeel het geval is is een verdedigbaar punt). De vraag is dus of en wanneer verkiezingen moeten worden gehouden?

De chique weg zou zijn dat het kabinet na de eerste informele kennisname zo snel mogelijk naar de kiezer gaat. Dat zouden verkiezingen in oktober of november nog net mogelijk zijn. Gezien de labiele politieke zal de coalitie dat niet graag direct zien gebeuren. Een korte uitloop naar maart, uiterlijk april of mei is dan mogelijk. Daar staat dan weer tegenover dat die vier maanden in zo’n geval een interim-premier noodzakelijk maken. Wordt dat een VVD’er uit het kabinet of de eerste vicepremier? Voor de profilering van deze politici is dat van groot belang, en dat zou pleiten voor verkiezingen dit najaar nog. De uitkomst en de deliberaties hierover maken dit voor staatsrechtgeleerden een interessante periode.