Een van de grote problemen van deze tijd is de intellectuele linkse atrofiëring en de christendemocratische schizofrenie qua aanhankelijkheid aan links.

Over de intellectuele linkse atrofiëring hoeven we het naar ik hoop niet te hebben. Na de Val van de Muur werd bij mainstream links de economie ingeruild voor de multiculturele samenleving als speerpunt. Wie dat niet wilde of genuanceerder zag werd gemarginaliseerd en verdween vanzelf naar partijen als SP en Die Linke.

Maar waarom ging de christendemocratie daar grosso modo in mee? Het antwoord daarop is niet heel erg ingewikkeld. Binnen de christendemocratie was het gevoel van verbondenheid met specifiek benoemde groepen altijd al groter dan met de identiteit van hun land (een goede reden waarom het in Frankrijk nooit een stroming van groot belang werd, en in Italië vrijwel verdwenen is). Dat onuitgesproken collectivisme was tegelijk politiek wèl de belangrijkste binding met de linkse partijen, die zich met hun beweging richting de multiculturele heilstaat eenzelfde gedachte begonnen uit te stralen als de christendemocratie gewend was te ventileren. De meeste christendemocraten uit westelijk Europa werden intellectueel derhalve mitglieder van links, waar ze economisch vaak tegelijk wat rechtser bleven.

De komst van de nieuwe christendemocratie uit Oost-Europa botste echter met deze ontwikkeling in West-Europa. Daarvoor waren goede historische redenen, en tegelijk bekeken deze christendemocraten dat mitgliederschap met linkse partijen in West-Europa met argwaan. Ook daarvoor zijn uitstekende historische redenen. Desondanks sloten een aantal Oost-Europese christendemocraten zich binnen het EUParlement aan bij hun zusterpartijen in het westen.

De personificatie van die christendemocratische schizofrenie is op dit moment wat mij betreft Donald Tusk. Zes jaar terug op het schild geheven als voorzitter van iets belangrijks binnen de EU, werd hij na de installatie van de nieuwe commissie voorzitter van de Europese christendemocratie EPP. En botste vervolgens steeds harder met zijn partijgenoot Orban, van wie men vooral in progressief Europa niets hebben moet. Orban is een representant van het soort christendemocratie dat nationale wortels belangrijk vindt, dat in tegenstelling met de partijgenoten in westelijk Europa die zich dat na WW2 lieten aanpraten als verwerpelijk thema.

Ook voor Orban geldt overigens dat saamhorigheidsgevoel belangrijk is, maar zijn definitie van de groep met wie hij primair saamhorig wil zijn verschilt fundamenteel van die van West-Europese christendemocraten. De geschiedenis van Hongarije is daar niet vreemd aan, maar ongelukkig genoeg is daarvoor binnen de ideologie van linkse partijen geen ruimte, en de christendemocraten gaan daar grosso modo liever in mee dan al te onafhankelijk te gaan denken. [1]

Om vergelijkbare redenen is iemand als Tusk totaal onredelijk over Brexit en het vertrek van het UK uit de ‘gemeenschap van Europese volkeren’. Zijn bizarre recente activisme waarin hij zich sterk maakte voor een toekomstig EU-lidmaatschap van een onafhankelijk Schotland (!!!), en zijn al even recente voornemen in Ierland te gaan helpen bij de landelijke verkiezingen aldaar, illustreren dat.

De christendemocraten neigen er nu toe het belangrijker te vinden zich samen met de linkse partijen in te spannen voor een verdere uitbouw van de federatieve EU. En als gevolg daarvan heeft de Brusselse EPP het Hongaarse Fidesz van Orban al een tijdje op het strafbankje gezet, en maakte recent bekend het daar voorlopig bij te laten. Al kon Tusk zich niet weerhouden op te merken dat hij voorlopig weinig verbetering in die positie verwacht.

Acceptatie van een andere keuze voor de gemeenschap voor wie je je primair wilt inzetten is dan ook erg moeilijk. Tusk zal zich evenmin prettig vinden met dat hijzelf in regeringskringen in Polen intussen meer als een EU-renegaat wordt bezien. Zijn reactie op Orban is daarvan wellicht ene uiting – ook omdat Orban het veto in handen heeft zonder welk de EU de Poolse regering zou kunnen disciplineren.

Wat men binnen de EPP echter niet lijkt te willen beseffen, is dat hun binding met Europees links ook maar zeer ten dele door hun West-Europese achterban wordt gedragen. Eenzelfde scheuring als ooit de sociaaldemocratie beleefde toen partijen als SP en Die Linke een eigen plek opeisten moet binnen afzienbare toekomst verwacht worden. On feite vermoed ik dat de tijd daarvoor al langer rijp is dan die binnen de sociaaldemocratie werd, maar dat de sociale cohesie binnen christendemocratische partijen van nature sterker is dan bij progressieve.

Hoe lang het kan blijven voortduren dat de christendemocratische schizofrenie niet langer door de interne sociale cohesie wordt gesteund is een open vraag, maar de sociale zowel als de politieke ontwikkelingen zijn niet in hun voordeel. De electorale achteruitgang van de Duitse CDU/CSU heeft zich nog niet tijdens Bondsdagverkiezingen vertaald, maar een heel sterke teruggang met gelijktijdige winst van de Duitse AfD zal een discussie op gang brengen langs de lijnen die ik hier boven heb geschetst

---

1. Ironie is dat Tusk veel meer begrip voor Orban zou hebben als de Hongaren zich druk zouden maken om de Russen, in plaats van over mohammedanen waar men in Polen ooit wel tegen gevochten heeft, maar nooit hun heerschappij heeft gevoeld..