Toen afgelopen week om vijf over twaalf alsnog een handelsakkoord tussen UK en EU over Brexit werd bereikt, noteerde Alexander van der Meer een zucht van opluchting.

Het rampzalige verloop van de Brexit-onderhandelingen wordt routineus in de schoenen van de Britten geschoven. Het is of de EU en de staatshoofden van EU-landen in lijdzaamheid afwachten of de bokkensprongen van premier Boris Johnson een deal mogelijk zullen maken.

Daar klopt natuurlijk niks van, maar eerst iets over Guy Verhofstadt, ex-premier van België en Europarlementariër. Die vrijwel dagelijks in dat parlement grofgebekt in steenkolen Engels losgaat op iedereen die volgens hem ‘de Europese gedachte’ dwarsboomt. Daartoe hoort uiteraard dat deel van het Engelse volk dat vóór Brexit waagde te stemmen.

Erasmus
Verhofstadt voerde vreemd genoeg als Belgische Europarlementariër in Engeland bij de laatste parlementsverkiezingen unverfroren campagne voor de LiberaalDemocraten. Precies de enige partij die vierkant tegen de Brexit is, met een programma dat zo ongeveer bestond uit één belofte: bij winst meteen weer terug naar de EU. Die winst kwam er niet. Integendeel: zelfs de partijleider verloor haar zetel, een unicum in de Britse electorale geschiedenis…  Kom nóg eens langs Guy, zou ik zeggen.

In het Europarlement dringt Verhofstadt steevast aan op uitstel van de Brexit, zelfs deze week nog. Zoveel vertrouwen heeft hij erin dat de Britse jeugd Europa wél omarmt.

‘Het Verenigd Koninkrijk verdient het op alle mogelijke manieren de duimschroeven aangedraaid te krijgen,’ zei hij. ‘Als Erasmus (het speciale EU-project voor studenten) maar wél voor de Engelse jeugd toegankelijk blijft. Want die jeugd brengt Engeland terug (bij de EU).’

Schotland
Anders gezegd, er hoeven maar even wat oudjes te overlijden en de Brexit is van de baan…

Met dit soort teksten is hij overigens lang niet de enige. In Engeland circuleerden op een bepaald moment veel grappen over Verhofstadt. Iedere keer als hij zijn mond opendeed, zou het Leave-kamp er weer duizenden stemmen bij krijgen.

Hij moedigde ook nog eens openlijk secessie aan van Schotland, dat met ruim 60% tegen Brexit stemde. Na onafhankelijkheid konden de Schotten zo weer bij de EU, hield hij ze voor. Daar gaat hij natuurlijk niet over en bovendien is het onjuist. De economische en monetaire situatie van Schotland voldoet nog in geen honderd jaar aan de eisen voor EU-lidmaatschap.

Een getolereerde dorpsgek?
Soit, iemand die een idioot opiniestuk in een krant schrijft, vertegenwoordigt niet noodzakelijk de mening van die krant. En iemand die in het Europarlement maar wat roept, vertegenwoordigt niet de EU – mag je hopen. Wacht even, was Verhofstadt ook niet korte tijd verkeerd gecast als Brexit-onderhandelaar?

Interessanter is waarom de Belgische ex-premier nauwelijks weerwoord krijgt bij zijn tantrums in het Europarlement. Wordt hij nog wel serieus genomen, of is Verhofstadt een getolereerde dorpsgek geworden, de nar van Brussel? Of heeft zijn haat voor Brexiteers een voedingsbodem in de top van de EU? Het antwoord op deze vraag is ja.

‘Het idee van soevereiniteit een leugen’
Achter de onverholen minachting voor leave-stemmers die Verhofstadt aan de dag legt, schuilt een even opmerkelijk als wijdverbreid dogma: de EU en het lidmaatschap daarvan zijn boven iedere twijfel verheven. Dit dogma werd bewust gecreëerd en gekoesterd door Europese leiders als Herman van Rompuy – die andere Belgische ex-premier, van 2010 tot 2014 voorzitter van de Europese Raad.

In zijn befaamde Berlijnse toespraak: Ein Vorhang ging auf, een gordijn ging open – zei hij bijvoorbeeld dat ‘euroscepticisme tot oorlog leidt’, dat ‘nationalisme gevaarlijk is’ en ‘het idee van soevereiniteit een leugen’. Alleen de EU stond volgens hem nog tussen Europa en een derde wereldoorlog.

Voor deze zotteklap mocht Van Rompuy nota bene een Nobelprijs afhalen namens de EU. Terwijl er ook wat voor te zeggen is dat de EU juist verdeeldheid en tweedracht heeft gezaaid. Vooral met de euro, maar ook met haar gebruikelijke negatieve propaganda.

Een alternatief van politieke onrust en oorlog
EU-politici hameren maar wat graag op overeenkomsten tussen groeiend euroscepticisme en de opkomst van de nazi-ideologie tijdens Weimar. Daarbij zwaaien ze met een alternatief van politieke onrust en oorlog. Behoefte aan nationale soevereiniteit moet de kop worden ingedrukt, die schaadt de pan-Europese beweging.

Dit zeg ik niet, dit zegt de Engelse antropologe Maryon McDonald, die vijftien jaar geleden de mening peilde van de politieke top van de EU.

Al in 1993 had de Belgische politicus Willy De Clercq – toen lid van het Europees Parlement – eigen onderzoek gedaan en opgemerkt:

‘Europeanen gaan steeds meer twijfelen aan de waarde van de EU en de Europese eenwording. De EU werd bedacht voor hun welzijn, maar heeft ze eerder het idee gegeven van bovenaf opgelegd te zijn. De EU is geconcipieerd naar wat staatslieden wilden, niet naar wat het volk wilde…’

Vaderlandsliefde demoniseren
Hij kwam met nietszeggende voorstellen om dat te verbeteren: er moesten ‘Europese waarden’ worden bedacht, die de ‘Europese identiteit’ gestalte konden geven. En om het vraagstuk van nationale soevereiniteit te verzoenen met het project van eenwording moest een ‘Europees merk in de markt worden gezet’.

Sindsdien verkoopt de EU zichzelf vooral door zaken als nationale identiteit en vaderlandsliefde te demoniseren. Ze presenteert zich als enige alternatief voor populisme.  De meest geciteerde socioloog van Engeland – professor Frank Furedi – zei daar dit over:  ‘The EU can only define itself by what it disdains.’ – de EU weet zichzelf alleen betekenis te geven door wat ze minacht.

‘De wrok van het gepeupel’
Minachting voor de Brexiteers zoals Verhofstadt etaleert, lijkt in kringen van de Britse politiek en media het best geaccepteerde vooroordeel ooit. Racistisch, xenofoob, apen, Untermenschen, ongeletterden die zich door de eerste de beste demagoog in laten palmen: ik zag het allemaal voorbijkomen.

De krant The Guardian sprak van ‘politieke manipulatie’ en ‘de wrok van het gepeupel.’

Collega The Independent  beschreef een demonstratie van Brexiteers als een ’knuckle-dragging carnival of the irredeemably stupid’. Waar ’knuckle-dragging’ verwijst naar hoe apen met hun poten over de grond slepen bij het lopen…

Laatstgenoemde krant kopte ook de conclusie van universitair onderzoek: ‘Een iets hoger niveau van opleiding had Groot-Brittannië in de EU kunnen houden’.

Geen Europees keurslijf
De boodschap is duidelijk: alleen moreel superieure en hoger opgeleide liberalen kunnen bevatten hoe belangrijk en wenselijk de Europese Unie wel niet is. En het volk kan beter niet meer meebeslissen over zaken die het landsbelang raken. Goedbeschouwd is democratie achterhaald. Voor je het weet is immers de doodstraf terug, wordt uitbreiding van de EU met prachtlanden als Turkije gedwarsboomd, of – vade retro Satanas! – worden migranten geweerd.

Een zekere mate van Europese eenheid wil iedereen, maar geen Europees keurslijf, opgelegd door een vaak ondemocratisch en oncontroleerbaar instituut, dat altijd maar meer lijkt te willen. De absurde weerstand tegen de Brexit en de al even absurde walging voor de mensen die daarvoor kozen, hebben nu al tweedracht gezaaid en veel schade aangericht. Meer dan een vreedzaam vertrek van Groot-Brittannië uit de EU ooit teweeg had kunnen brengen..

Maar vooral president Macron en bondskanselier Merkel willen geen vreedzaam vertrek. Ze willen het Engeland zo lastig mogelijk maken om zonder kleerscheuren weg te komen. Andere eurolanden mochten eens op ideeën komen…

Maar gek zijn ze niet: een akkoord komt er. Hetgeen vrijdag bewaarheid werd.

---

Dit artikel verscheen eerder op de Belgische opiniesite Doorbraak.be

Alexander van der Meer is correspondent van onder andere Veren of Lood in Frankrijk. Meer over EU en Brexit op Veren of Lood vindt u hier.