Adopteer een prullenbak? De vrijwillige vuilnisman, dat is weer eens iets nieuws. In Alphen aan den Rijn schamen ze zich er niet voor.

Gemeenten slaan druk aan het bezuinigen. Ook gemeenten die tot nu toe weinig financiële problemen hadden, zoals middelgrote steden met een relatief welvarende en ‘welstandelijke’ bevolking en een bloeiende economie. Die ontwikkeling is er al even; wie zoekt op <gemeenten bezuinigen fd> krijgt een aantal headlines door het Financieele Dagblad uit het hele afgelopen decennium. Mede door de Corona-crisis en het beleid van het zojuist gevallen kabinet Rutte3 lijkt de trend echter verder versterkt.

Het Zuid-Hollandse Alphen, aardig gelegen in het zogenaamde Groene Hart, is zo’n relatief solide gemeente. Het zou ook de veiligste 100K-plus-gemeente zijn. De huidige gemeente Alphen aan den Rijn is in 2013 ontstaan uit een fusie tussen Alphen, Boskoop en Rijnwoude en telt grofweg 110.000 inwoners. Daarmee is de gemeente weinig kleiner dan buurgemeente Zoetermeer en bijna-buurgemeente Leiden. De grootste kern, Alphen, is qua inwonertal aanzienlijk minder groot.

Voor de meeste lezers weinig nieuws: iedere gemeente heeft uitvoerende diensten, zoals een al of niet particulier uitbestede ‘plantsoenendienst’, wijkbeheer, afvalverwijdering en andere harde zaken in de publieke ruimte — deels bemenst door of met personeel van sociale werkplaatsen. Ook BOA’s vallen onder de gemeente. In de gemeente Alphen rijden de hele dag door herkenbare minitrucks rond, die ook vrijliggende fiets- en wandelpaden kunnen berijden. BOA’s zijn ter plaatse ook wel bekend als THOG’ers (Toezicht & Handhaving Openbaar Gebied).

Je zou zeggen: de gemeente beschikt over een behoorlijk team van ambtenaren die niet achter een raam in het stadhuis zitten, aangevuld met loondienstwerknemers die onder een CAO in het bedrijfsleven vallen, en die allemaal geregeld opvallen. Zichtbaar aanwezig in de publieke ruimte voor ieder die dat aanbevelenswaardige dagelijkse ommetje maakt vanaf de thuiswerkplek.

Burgers met afvalgrijpers en een bezem
Met verbazing las ik dat de Gemeente Alphen aan den Rijn kennelijk bezig is deeltaken te verschuiven naar de inwoners. Op onbezoldigde basis. Natuurlijk, wijkbewoners vormen de oren en ogen van de buurt; er bestaat ook zoiets als Buurtpreventie, waardoor bij onraad de politie sneller en effectiever gewaarschuwd wordt. Heeft de jeugd in de kerstvakantie een gele afvalbak in de hens gestoken, of heeft een asociale wijkgenoot grofvuil naast een ondergrondse afvalcontainer (OAC) geplaatst, of glas dat niet door de opening past, dan kan het geen kwaad de gemeente even te bellen. Dat houdt de wijk leefbaar, is behulpzaam en zelfs je burgerplicht.

Maar deze gemeente gaat een stap verder. Vijftig Alphenaren hebben sinds december zo’n afvalcontainer “geadopteerd”, liet wethouder Erik van Zuylen vrijdag weten:

Zij leveren een mooie bijdrage aan een schone en leefbare wijk.

Echter, dat zijn er nog niet genoeg. Alphens persbericht annex oproep vanuit het stadhuis:

Wij zijn nog steeds op zoek naar nieuwe adoptanten die ook hun steentje bij willen dragen om hun buurt schoon te houden. Iedereen is van harte welkom om zich aan te melden, alleen of met een groep buren. Ook bedrijven, scholen en clubs kunnen een container of prullenbak adopteren.

Deze “containeradoptanten” worden door de gemeente ‘gewapend’ zoals tot nu toe alleen de eigen en commercieel uitbestede diensten waren. Deze inwoners krijgen:

een containersleutel, afvalgrijper en bezem. Ook krijgen zij instructie van de gemeente voordat zij van start gaan. Het is overigens ook mogelijk om een prullenbak te adopteren.

Overschrijdt de gemeente hiermee niet een grens? Zijn veiligheid en leefbaarheid niet dé kerntaken van iedere overheid? Meer dan beleid op het gebied van het bevorderen (lees: pushen) van ‘diversiteit’ en ‘inclusiviteit’, het kweken van begrip voor toenemende aantallen ‘minderheden’ — die allemaal wat te eisen hebben; denk alleen al aan tegenstanders van Zwarte Piet — en verder alles wat ‘des middenvelds’ (aan de samenleving) is…? En doet het bovendien niet vreemd aan dat het grondpersoneel van B&W of van hun gecontracteerde aannemers kennelijk niet zélf, binnen redelijke termijn, kan constateren dat een afvalcontainer of prullenbak domweg vol is, of gerepareerd moet worden. Om dat vervolgens, prompt, op te lossen.

Ook het AD (editie Groene Hart) besteedt aandacht aan het onorthodoxe adoptieplan van de GroenLinks-wethouder. De krant meldt dat burgers die zich als “verantwoordelijke” aanmelden:

in de gaten [houden] of de container vol zit, verstopt raakt of een technisch probleem heeft

Maar ook:

ruimt [die persoon] gedumpt afval [zélf] op. (…) Met hulp van betrokken Alphenaren wil de gemeente afvaldumping terugdringen.

De achtergrond van deze trend is vrij duidelijk, meldt het AD elders in haar kolommen, of we moeten ons ernstig vergissen:

In 2018 leden alle gemeenten van Nederland samen 130 miljoen euro verlies, in 2019 730 miljoen, volgen jaar is het begrote tekort, 1,3 miljard. (…) Veel gemeenten kunnen oplopende tekorten nu nog betalen door te bezuinigen, in te teren op de reserves of door meer schulden op te bouwen. Dat is niet iets dat je kunt blijven volhouden, zeggen ze bij [Adviesbureau] BDO.

Ook niet in Alphen aan den Rijn? Inderdaad niet. Wethouder Kees van Velzen:

We moeten nu al een beroep doen op onze reserves. Als het rijk niet over brug komt om de extra kosten voor bijvoorbeeld het abonnementstarief voor de huishoudelijke hulp en de jeugdzorg te compenseren voorzie ik grote problemen…

Tegen vrijwilligerswerk an sich kan weinig bezwaar zijn. Ook meldingen door burgers zijn helemaal prima. Wijkbewoners moeten de overheid snel en doelgericht kunnen bellen als er iets – liefst ook via Twitter/Twitter DM, What’sApp/Telegram en e-mail – en vervolgens rekenen op een snelle opvolging. Maar het blijft dubbel. (Laatste nieuws is dat elektriciteitsnetwerkbeheerder Liander bezig is met diverse werkzaamheden. Met als gevolg dat de straatverlichting overdag ergens wel eens kan blijven branden. Als inwoner kunt u dat melden aan de gemeente. Ook hier rijst de vraag: kunnen al die rondtrekkende buitendienstmedewerkers zoiets niet noteren en doorgeven aan Liander??)

Dat burgers letterlijk zelf, concreet, de hand aan de staatsploeg slaan, is een brug te ver. Al mogen inmiddels zelfs de sterkste gemeenten er steeds minder in slagen het financiële hoofd boven water te houden en wanhopig op zoek zijn naar creatieve oplossingen als alternatief voor het verhogen van de lokale heffingen — deze hele trend rond overheidskerntaken lijkt te weinig principieel én onvoldoende praktisch doordacht. En de krant? Tja, die geeft niet altijd de beste duiding, wat te wijten is aan het niet leggen van bepaalde verbanden. Leer ons de MSM kennen.