Niet het onderwerp zelve, maar de wijze waarop op Zwarte Piet wordt gereageerd is het meest opvallend aan de voortdurende controverse.

Het is niet de Zwarte Piet-hype die interessant is, maar de manier waarop mensen erop reageren. We hadden die zwarte historica uit Kingston Town die meende dat Sinterklaas een tweede Kerstman was in plaats van andersom, de Kerstman een afgeleide van Sinterklaas. Ze vond ook dat geen enkel land twee Kerstmannen nodig heeft, dus wat wilden we? Gewoon Kerstmis moesten we vieren zoals iedereen!

Ik had het vijf jaar geleden[1] over een welzijnswerker, die aan de VU gepromoveerd was op zijn vriendschap met de Marokkaanse straatjeugd. Die man vond het geen racisme als een groep van zijn vrienden een zwangere zwarte vrouw op straat molesteerde en voor negerhoer uitschold. Dat zagen we verkeerd. Dat was nu eenmaal hun vorm van communicatie.

In diezelfde tijd hadden we Thomas von der Dunk, die wel verschil ziet tussen het geweld dat homo’s in Rusland over zich heen krijgen en het leed dat overzeese rijksgenoten ondergaan bij het jaarlijkse Sinterklaas feest. De woede die de Russen voelen bij kritiek op hun homo bashing vindt hij heel vergelijkbaar met de woede van Henk Westbroek toen er in een TV-uitzending gesuggereerd werd dat de aanhankelijkheid van onze kinderen aan Zwarte Piet een zwarte vlek was op hun kinderzieltjes.

Wat de woede van de orthodoxe kerk was in het geval Pussy Riot dat is Sinterklaas voor ons, vond Thomas. Maar wij sturen Quinsy Gario niet voor een paar jaar naar Siberië en dat mag je toch wel een verschil noemen, vind ik.

Een literaire historica gaf in de Volkskrant een keurig overzicht over de figuur van Sinterklaas en van de Moriaan die je sinds de Middeleeuwen als cultfiguur in Europa tegenkomt. Onder andere op veel oude wapenschilden. Die Moriaan is de Moor, de Arabier of Berber, die in de Middeleeuwen gold als de bedreiging voor de Europese veiligheid bij uitstek.

Dat hij meer als een neger dan als een Arabier werd afgebeeld komt omdat hij daar in de ogen van onze voorouders zo veel op leek, met zijn kroeshaar en donkere huid. Later is de Moriaan als vijandbeeld vervangen door de Turk, maar die werd als minder gevaarlijk ervaren en de periode van de oorlogen met de Turken is ook veel korter geweest.

Dat Zwarte Piet als vijand, met een roe om mee te slaan en een zak om kinderen in mee te nemen, kon evolueren naar kindervriend die cadeaus mee neemt, bewijst dat dit soort culturele fenomenen aan verandering onderhevig zijn. Maar het is een vergissing wanneer je meent dat je zulke veranderingen kunt afdwingen. De samenleving ziet zelf wel of en wanneer dat nodig is.

Wie hier komt treft een samenleving aan met bestaande mores en gebruiken. Hij kan daar als passant naar kijken en er zich mee amuseren als hij wil. Maar wie zich hier blijvend vestigen wil zal zich aan de leefgewoonten moeten aanpassen. Als hij dat niet wil, dan is de oplossing simpel. Dan zoekt hij zijn heil weer ergens anders. Dat is nu precies wat Wilders en Bosma steeds beweren en zo gek is dat dus niet.

---

1. Op 23/10/13

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp