Afsplitsingen van fracties in de Tweede Kamer wil een Kamercommissie nu ontmoedigen. Niet alleen gaat dit tegen de essentie van de Nederlandse kieswet in, maar het heeft meer kanten dan men nu suggereert.

Om met dat laatste te beginnen: wat te doen met een Kamerlid dat vasthoudt aan het programma waarop hij in de Kamer gekomen is, maar door een fractie die er klaar mee is verder categorisch wordt afgewezen, inclusief het betreffende Kamerlid? Vasthouden aan dat kiesprogramma is electoraal gezien netter dan toegeven aan fractiedruk. Mag je iemand dan uit zijn zetel ontzetten door hem uit je partij te gooien?

Het is precies dit laatste wat Henk Krol (50Plus) bepleit. Toegegeven: als Henk Krol het buskruit had willen uitvinden was er nu op de plek van huize-Krol vermoedelijk een diepe krater te bewonderen, maar zijn standpunt heeft het voordeel van de eenvoud – en daarmee het voordeel dat het eenvoudig te bestrijden is.

Hoewel ons parlementaire stelsel overduidelijk een partijendemocratie is, heeft zij elementen van het eertijdse districtenstelsel behouden. Een belangrijk onderdeel daarvan is de persoonlijke verantwoordelijkheid van het Kamerlid naar zijn kiezers toe, dat er op neerkomt dat zijn partij hem bij politieke onenigheid niet uit zijn zetel dwingen kan, behalve door het doen van een moreel appèl. Men kan hem alleen uit de na de verkiezingen gevormde fractie gooien.

Dit wordt nu door het advies van de Kamercommissie tegen zetelroof ingesnoerd: wie zich af scheidt krijgt minder geld uit de pot, en minder spreektijd. Dit laatste is vrij bizar, omdat het ondergraaft dat de leden van de Kamer in principe gelijke rechten hebben. Dat iemand lid is van een grotere fractie geeft iemand nog niet meer recht van spreken. Het huidige systeem van spreektijd naar rato van zetelaantal is een compromis dat is gebaseerd op de hoeveelheid tijd die een fractie zou toekomen als ze allen apart in serie zouden spreken en de ratio dat ieder spreektijd krijgen moet. Leden die niet langer deel uitmaken van een fractie spreektijd ontnemen is daarmee in tegenspraak, en zou daarom niet overwogen moeten worden.

Dat er in de Kamer op dit moment en grote groep afgescheidenen zit zou geen argument voor dit nieuwe beleid mogen zijn, omdat het riekt naar gelegenheidswetgeving. En daarmee naar partijen die met de huidige meerderheid hun eigen parochie beschermen. Er is namelijk geen probleem. Vrijwel alle afscheidingen verdwijnen na de eerstvolgende verkiezingen weer uit de Kamer. Als een partij niet verdwijnt, kun je haar daarentegen haar bestaansrecht niet ontzeggen. Maar dat is nu precies wat de voorgestelde maatregelen eigenlijk doen. Zij lopen er zelfs op vooruit. Het veronderstelt een vooruitziende blik die we van het gemiddelde Kamerlid anders nooit opmerken.

Afsplitsingen zijn namelijk maar zeer zelden succesvol bij de er op volgende Kamerverkiezingen. Ook dat is de afgelopen vijftien jaar overtuigend gedemonstreerd. Totaal gaat het nu om 7 afzwaaiers van 4 partijen. Veel, maar niet onoverkomelijk. Om om dergelijke momentopnames de regels aan te passen lijkt me vrij zinloos, en bovendien een slecht precedent. Wie echt weg wil uit zijn fractie, zal zich door deze verandering van regels niet laten weerhouden. Dat het daarmee weinig anders is dan kinnesinne en wraak staat de Kamer niet chique. Dat had beter vermeden kunnen worden.