DE WERELD NU

Wat begrijpt het volk?

het volk

Julius Caesar zei een halve eeuw voor onze jaartelling “Geef het volk brood en spelen”. Dat was geen goedertierenheid van zijn kant.

Dit om te voorkomen dat het volk in opstand zou komen tegen het gezag van de senaat, de dictator (later de keizers) en de macht en invloed van aristocratische families. Het idee daarbij was dat de behoeften van simpele mensen simpel zijn en het is de vraag of dat na tweeduizend jaar echt is veranderd.

Onder mensen die zichzelf als rationeel en maatschappelijk geëngageerd beschouwen, zie je bij zowel links als rechts-georiënteerden vaak dezelfde frustratie: er wordt niet geluisterd naar inhoudelijke argumenten door het grootste deel van de bevolking. De valkuil is dan al snel om de intellectuele toren tot een bastion te maken en van bovenaf het gepeupel daar beneden met ‘de harde waarheid’ te bestoken, ongeveer zoals in de middeleeuwen stenen, vuurkorven en kokende olie werden uitgestort over de belegeraars. Ik kan niet ontkennen dat het mij ook is overkomen in het begin. In die intellectuele tweestrijd belanden van ofwel verontwaardigd reageren op de hardnekkige weigering van veel mensen om zelf na te denken of om je er maar geheel vanaf te keren in de moedeloze overtuiging dat het toch allemaal geen zin heeft.

Het is om twee redenen verkeerd om zo te denken. Ten eerste is het niet de plicht van de ander om een redenatie te kunnen volgen of zelfs te willen begrijpen – beiden heb je als spreker/schrijver niet in de hand (“Sir, I have found you an argument, I’m not obliged to give you an understanding.”) [1], en op de tweede plaats is het resultaat van de communicatie – het winnen van de discussie – ook niet van het grootste belang. Anders dan bij een reclamecampagne waarbij er een bepaald product moet worden verkocht, is het bij de verkondiging van politieke, sociale of levensbeschouwelijke meningen meer een kwestie van of het publiek vertrouwen heeft in de afzender. En dat vraagt consistentie in de boodschap en een gedrag dat in overeenstemming is met de uitgedragen visie.

De ‘labels’ – met of zonder inhoud
Bij reclames weet je dat het vaak gelogen is, maar bij politiek is dat niet altijd even duidelijk. Een spreker kan oprecht de maatschappij willen verbeteren in het algemeen belang of in het belang van een ondergeschoven groep, maar het kan ook zijn dat iemand de eigen positie op de maatschappelijke ladder prioriteit geeft en de waarheid indien nodig geweld aandoet als dat beter past in de partijpolitiek en het opklimmen naar betere posities. Internet-intellectuelen, waarvan ik er zelf één ben, hebben zowel de luxe als het mankement dat ze nergens bij horen en dat ze heel selectief bepalen waar ze aandacht aan willen schenken en wat ze voorbij laten gaan.

Voor de vorming van een visie is het ook niet nodig om wekelijks vergaderingen te beleggen met anderen over steeds hetzelfde onderwerp, want dat doe je alleen als je concreet beleid wilt maken dat uitgevoerd moet worden. Een visie op de samenleving komt langzaam tot stand, voornamelijk door de zelfcultivering van mensen die kunnen en willen nadenken over onderwerpen op een manier die afwijkt van de algemene aannames. Veel mensen zijn ontsteld over de labels die ze krijgen toegeworpen door anderen, zoals extreemlinks, extreemrechts, een gutmensch, een deugmens, een fascist, een islamofoob, homofoob, een multiculti-trut, een ‘deplorable’ (Hillary Clinton over de achterban van Trump), een graaier, een fake-news verspreider (Trump over zijn tegenstanders), een landverrader, een allochtonen-knuffelaar, haatzaaier, zionist, populist, seksist, etc.

Het probleem zit echter niet bij de kwalificaties zelf, maar de vraag of de theoretische onderbouwing bij het label wordt meegeleverd. Ik wil best geloven dat iemand een ‘gutmensch’ is of een ‘fascist’, maar dan moet er voldoende grond zijn om een persoon zo neer te zetten. In het geval van het woord fascist zal een vlag met een hakenkruis waar vrolijk mee gezwaaid wordt in een optocht al snel volstaan, maar de mening dat immigratie uit niet-westerse landen moet worden ingeperkt is geen grond voor zo’n zware aantijging. Iemand extreemlinks noemen en een landverrader, omdat hij de eenwording van Europa toejuicht, vanuit het idee dat afzonderlijke soevereine staten onvoldoende basis hebben voor het oplossen voor een aantal continentale problemen, miskent dat de persoon met die opvatting ook een betere toekomst op het oog heeft voor ons land – en voor andere Europese volkeren.

De ironie daarbij is dat de anti-Europeanen zich steeds vaker Europees organiseren. Bij de demonstratie om Tommy Robinson vrij te krijgen kwamen de sympathisanten uit alle Europese landen samengestroomd. Terecht overigens, want het was overduidelijk een politiek proces. Iemand is wel extreemlinks te noemen als hij benzineslangen doorsnijdt en Makro-vestigingen in de brand steekt of duidelijk aangeeft de democratie te willen afschaffen voor een totalitaire gelijkschakeling van iedereen door een staatspartij.

Europese eenwording was niet ‘links’
De vijandigheid waarmee rechtse en linkse actievoerders op sociale media elkaar te lijf gaan heeft vaak te maken met de duistere intenties die men toeschrijft aan elkaar, die veel verder gaan dan de geuite meningen. Men vermoedt al snel dat iemand mooie woorden gebruikt om een geheime agenda te verhullen. Een goed voorbeeld daarvan is het wijd verbreide idee dat de eenwording van Europa een linkse samenzwering is (om de blanke bevolking uit te dunnen door het opzettelijk importeren van zoveel mogelijk niet-westerse vluchtelingen), terwijl de oorspronkelijke initiator voor een verenigd Europa,

Richard Coudenhoven Kalergi, juist een conservatieve katholieke denker was van adellijke komaf.[2] In zijn vroege politieke activiteiten steunde hij onder meer het Oostenrijkse fascisme (dat niet antisemitisch was) in haar verzet tegen de Anschluss van zijn land bij nazi-Duitsland. Al vóór de Tweede Wereldoorlog zag hij het gevaar van het nationalisme van diverse landen en het communisme in Rusland en daarom pleitte hij voor een sterk verenigd Europa.

Waarschijnlijk heeft de Europese beweging op zeker moment een meer neo-marxistisch karakter gekregen, juist als gevolg van de verschikkingen van de Tweede Wereldoorlog die Kalergi wilde voorkomen -waarbij de fascisten/nazi’s verantwoordelijk waren voor de Holocaust en de communisten onderdeel van de bevrijdende geallieerden, waardoor vooral extreemrechts gedachtengoed als gevaarlijk werd gezien na die tijd. De verschrikkingen van het communisme in de Sovjet-Unie en China zijn om die reden lange tijd aan ons voorbij gegaan en zelfs toen de wandaden van Stalin en Mao aan het licht kwamen wilden velen er niet van weten. Weinigen kunnen omgaan met de waarheid dat domheid, volgzaamheid, slechtheid of wreedheid deel zijn van de mensheid en niet de speciale karaktereigenschappen van mensen die anders denken dan wij.

Er bestaat geen wedstrijd in slechtheid tussen nazisme en communisme, want mensen uitsluiten en vertrappen is het alleenrecht van niemand. Ik zelf vecht tegen personen en systemen. Tegen systemen omdat alleen dat op termijn echte verandering kan teweegbrengen en tegen personen om ze zich bewust te doen worden van hun plaats in het systeem en hun impliciete medeverantwoordelijkheid. Mensen bedenken systemen, maar de systemen beïnvloeden op hun beurt weer de mensen die erin opgenomen worden.

“Say a word out of line…”
Het is voor velen herkenbaar om op Twitter of Facebook te lezen dat linkse mensen voor rechtse fascist worden uitgescholden en rechtse mensen voor linksextremist, omdat ze toevallig een mening hebben verkondigd die afwijkt van hun gemiddelde politieke stellingname. Toen ik na een serie kritische artikelen over de islam en de westerse samenleving na het lezen van Bassam Tibi’s ‘Islamism and Islam’ van toon veranderde, omdat ik door nieuwe kennis begreep dat niet zozeer de hadith en de koran verantwoordelijk zijn voor antisemitisme in de islam, maar de Europese overdracht van dit fenomeen naar het Midden Oosten in de koloniale tijd (vanuit onze christelijke antisemitische traditie, via sociaal-Darwinisme culminerend in de nazi-ideologie – waarbij de Protocols of the Elders of Zion de sleutel vormen) zag ik mijn lezersaantallen dramatisch teruglopen. Sommige lezers die mij aanvankelijk toejuichten meenden dat ik totaal de weg kwijt was. Er waren ook lezers die mijn gewijzigde koers konden waarderen, maar die waren zelf al van de middenweg. Soms waren dat linkse mensen die ook sympathie konden opbrengen voor rechtse argumenten, maar er zaten ook rechtse mensen bij die niet voor populistisch en hersenloos wilden doorgaan.

Het criterium voor een goed politiek-maatschappelijk debat is in de eerste plaats dat je het argument van de ander begrijpt (je hoeft het er niet mee eens te zijn), voordat je je eigen standpunt er tegenover stelt. Je kunt geen debat winnen als je niet aanknoopt bij het standpunt van de ander, om dat vervolgens te weerleggen met betere argumenten. Maar je merkt dat veel mensen juist geen debat willen voeren, eerder zich dieper ingraven in het reeds ingenomen standpunt. Waar je dan in terecht komt is niet de wil om te leren, maar de angst om houvast te verliezen. Angst om niet meer te weten wie je bent, omdat je vreest dat er geen onderliggend samenhangend bewustzijn de drager kan zijn van je veranderde standpunt in een bepaalde kwestie.

Trump en Clinton even verwerpelijk
Na mijn aanvankelijke vreugde dat niet het hypocriete ijskonijn Hillary Clinton, maar Donald Trump de nieuwe president van Amerika was geworden, ben ik toch erg geschrokken van de grenzeloze stupiditeit van de laatstgenoemde, om nog maar te zwijgen van zijn permanente verspreiding van leugens, waarbij hij het gehele media-apparaat verwijt wat hij zelf doet; iedereen misleiden en indoctrineren. Het is ronduit griezelig om te zien hoe iemand op politieke bijeenkomsten het publiek laat scanderen dat bepaalde media honderd procent leugenaars zijn, want daarmee ondermijnt hij de broodnodige variatie in informatievoorziening die de kern is van een democratische rechtsstaat. Zelfs als je vindt dat de media overwegend links zijn en dat ze het volk jarenlang een bepaalde politiek-correcte kant op hebben gestuurd, dan nog valt de totale overdrijving bij het in diskrediet brengen van hun journalistieke maatstaven niet te rechtvaardigen, omdat er een belangrijk verschil is tussen corrigeren en demoniseren. Het kan geen toeval zijn dat er in 2018 in verschillende moderne landen allemaal alleenheersers opstaan die de media aan banden willen leggen. Orban in Hongarije, Erdogan in Turkije, Putin in Rusland, Xi Jinping in China en soortgelijke figuren in Europa die nog niet aan de macht zijn, maar die hetzelfde zouden doen als ze de kans kregen. Trump kan in ‘the land of the free’ geen media verbieden, maar hij bereikt wel een soortgelijk effect door ze systematisch te verdoemen. Het wantrouwen dat hij zaait zorgt ervoor dat er geen staatscensuur nodig is, omdat zijn aanhang toch niet meer wil weten wat linkse media schrijven. Misschien is dat nog wel gevaarlijker dan openlijke censuur, omdat in een echte dictatuur nog een ondergrondse kan bestaan die illegaal afwijkend nieuws verspreidt dat door dissidenten graag wordt gelezen.

Het denken dat Europa verzwakte
Ondertussen zie ik dat veel linkse mastodonten met hun naoorlogse ideologie nog steeds niet begrijpen waarom de aanhangers van Trump, Le Pen en Wilders zich afkeren van het establishment als ze het gevoel hebben constant verraden te worden door hun eigen volksvertegenwoordigers. Het cultureel waarderelativisme van de elite, dat zoveel gewone burgers een doorn in het oog is omdat het ze impliciet verbiedt trots te zijn op hun eigen afkomst, ras, sekse, culturele wortels, beschavings- en welvaartspeil, terwijl ze tegelijkertijd wel permanent wordt ingewreven dat ze verrijkt kunnen worden door andere culturen en geloven, is op veel westerse universiteiten nog steeds de dominante ideologie.

Het valt daarom ook niet te verwachten dat de kloof tussen links en rechts snel gedicht zal worden in de westerse samenleving. Ik vermoedt dat de verwijdering eerder zal toenemen waardoor de westerse cultuur intern verdeeld en verzwakt zal raken. En er zijn talloze groepen die daar misbruik van kunnen maken: criminele organisaties, geheime diensten, nationalisten, fascisten, religieus-extremisten, terroristen, etc. Ook de op het oog onschuldige groei van de privatisering van overheidstaken is op termijn gevaarlijk voor de integriteit van regeringen. Overheden besteden veel uit en controleren weinig. Er ontstaat steeds vaker een staat in de staat, met name door de digitalisering van alles, waar politici vaak niets van begrijpen.

Omdat er steeds meer zaken Europees en mondiaal georganiseerd worden -omdat de toenemende technologie ons steeds dichter bij elkaar brengt- ben ik langzamerhand een voorstander geworden van één Europa en zelfs van een wereldregering. Niet als in een geheim plan van sinistere clubjes van rijke en invloedrijke mensen die zonder dat de argeloze burger er weet van heeft de wereldheerschappij naar zich toetrekken, maar een echt wereldparlement met gekozen vertegenwoordigers. Een Verenigde Naties waar de deelnemende landen -met een gelijkwaardig ontwikkelingspeil- directe invloed op kunnen uitoefenen, zonder de privileges van de grootste en rijkste landen met atoomwapens.

Links weet het niet meer
Het probleem waar links wereldwijd mee kampt is dat ze zijn afgedwaald van duidelijke waarden als sociale rechtvaardigheid, met nadruk op werk, scholing, gezondheidszorg, rechtsbescherming en politieke invloed voor iedereen, in de richting van emotionele overgevoeligheid op allerlei gebied -waarbij de problemen van minderheden binnen minderheidsgroepen worden uitvergroot tot kwesties van nationaal belang (gender neutrale NS-mededelingen op het NOS-journaal), terwijl de echt sociale problematiek -nieuwe armoede in Nederland, vrouwenonderdrukking binnen geïmporteerde culturen, minder bestaanszekerheid door flexbanen, ondermijning van de rechtszekerheid, grote economische en sociale ongelijkheid op wereldniveau (mislukte ontwikkelingshulp)- niet in strijd wordt gezien met de eigen vrijheid en welvaart als hoger opgeleiden in een rijk land. Een bestuurder van een zorginstelling werkt in het sociale domein, maar naar salarisschaal gemeten is het een kapitalist. Lodewijk Asscher, van de thans bijna verdampte Partij van de Arbeid, heeft nooit zo sociaal bewust gesproken als vlak na het enorme zetelverlies bij de landelijke verkiezingen, die volgden op de nederlaag voor zijn partij bij de gemeenteraadsverkiezingen.

Alleen als het echt niet anders kan gaat links terug naar zijn wortels, maar vaak wordt niet goed begrepen wat die wortels zijn. Er is maar een klein clubje binnen die partij die probeert het seculiere karakter van het oorspronkelijke socialisme weer uit de dood te doen opstaan, maar de meerderheid is nog altijd veel te bang om op de tenen van de moslimkiezer te gaan staan. Zelfs de afsplitsing van DENK heeft de laatste overgebleven leden van de PvdA niet wakker geschud. Ik ben niet de eerste die met deze analyse komt, maar de ontkenning van links staat gelijk aan de radicalisering van rechts. En dan valt omgekeerd ook weer te begrijpen dat steeds meer moslims op deze partij gaan stemmen, omdat ze merken dat integratie wel wordt geëist, maar moslims die gematigd zijn of hun geloof willen hervormen niet worden vertrouwd.

Openbaringsgeloof als valse identiteit
Zoals links er een probleem mee heeft om te benoemen dat een openbaringsgeloof uit derdewereldlanden een probleem kan vormen voor een moderne democratische rechtsstaat, zo hebben veel conservatieve Amerikanen nog steeds niet door dat zij zelf in een ideologische ontwikkelingsland wonen, omdat de bijbel vaak nog van kaft tot kaft wordt geloofd. Ze denken dat vrijheid en democratie uit het christendom voortkomen, in plaats van uit het oude Griekenland. Ze zien de instituties die hun vrijheden hebben geconstitueerd en uitgebreid in de loop van eeuwen, zoals het Amerikaanse rechtssysteem niet als een erfenis van een heidense cultuur, maar denken dat de Griekse en Romeinse cultuur een soort voorafschaduwing waren van de christelijke cultuur, zoals kerkvader Augustinus. De Amerikaanse samenleving is een vat vol tegenstrijdigheden waar het voornaamste misverstand is dat vrijheid en geloof goed samengaan. Dit is gestoeld op drie zwakke argumenten;

  • Het evangelie van Paulus was universeel toegankelijk voor alle volkeren en sociale lagen (maar deed niets voor de verbetering van mensen hun maatschappelijke positie)
  • Omdat het christendom de Griekse filosofie incorporeerde tijdens de scholastiek zou dat later de wetenschap hebben gestimuleerd (De Kerk heeft rationaliteit zonder geloofsrestricties altijd sterk gewantrouwd).
  • Luther emancipeerde de gewone burger door de Bijbel naar de volkstaal te vertalen (De Reformatie waar Luther een grondlegger van was kwam voort uit het burger-humanisme van de renaissance dat juist sterk gericht was op de Grieks-Romeinse oudheid met haar voorchristelijke waarden).

In het Westen hebben wetenschap, burgerrechten en democratie uiteindelijk de strijd gewonnen van de standenmaatschappij, waardoor de aristocratie geen reële macht meer heeft en de religie zich heeft moeten aanpassen aan een seculiere staatsinrichting. Helaas denken velen -vooral in de VS- nog altijd dat christelijk geloofsfanatisme een goed wapen is om de radicale islam terug te drijven, terwijl ze in werkelijkheid het spiegelbeeld ervan is.

‘Change your mind’
In het programma ‘Change your mind’ bij Human, NPO 2 werd de vraag gesteld waar vermoedelijk meer mensen mee rond lopen, of het rechtvaardig zou zijn om mensen die beter opgeleid zijn een belangrijkere stem te geven in het democratisch proces. Het valt niet te ontkennen dat wij een zeer specialistische samenleving zijn geworden waarin expertise-rapporten vaak doorslaggevend zijn bij het maken van beleid en de besluitvorming daarover. Na aanvankelijke afwijzing van dit idee door een groot deel van de groep (het tast de gelijkwaardigheid van burgers aan) kwam er toch een omslag in het voordeel van meer stemrecht voor mensen met kennis van zaken. Dit omdat de aanvullende voorwaarde werd gesteld dat iedereen toegang zou hebben tot hoger onderwijs, zodat niemand principieel was uitgesloten van politieke invloed.[3]

Toch waren er ook tegenstanders van dit voorstel. Mensen die vonden dat je er niet vanuit kunt gaan dat degenen die meer kennis hebben en gespecialiseerd zijn in bepaalde zaken, zich automatisch kunnen inleven in de belevingswereld en willen opkomen voor de belangen van mensen met een lager opleidingsniveau. Een ander belangrijk argument was dat je levenswijsheid niet alleen verkrijgt door een opleiding of een hoge functie. Ik zelf heb wel eens gespeeld met het idee van beperkt stemrecht voor een goed onderlegde minderheid. Dat je net als met autorijden waar je eerst een rijbewijs moet halen voordat je de weg op mag, ook voor het uitbrengen van een stem eerst een soort basiscursus ‘Democratie en politieke geschiedenis’ moet volgen.

Grote filosofen uit het verleden zoals Plato vonden het een schrikbeeld dat iedereen zomaar zou mogen meebeslissen over staatszaken. Toch denk ik dat hij ongelijk had op dit punt, omdat zoals zijn leerling Aristoteles al aangaf het gehele volk gezamenlijk meer kennis heeft dan de deskundigen. En dit is het moeilijke punt bij het fenomeen ‘populisme’ dat door sommige linkse intellectuelen nog steeds wordt gezien als een ziekte die bestreden moet worden met een politiek vaccin om het voor eens en voor altijd uit te roeien. Ik denk dat populisme een symptoom is, een oprisping van ongenoegen bij een deel van de bevolking dat misschien niet zo geleerd is als de bovenlaag, maar die bestaat uit mensen die instinctief aanvoelen dat er over hun hoofden heen wordt geregeerd en dat hun belangen worden verkwanseld.

Het volk is geen stemvee
Wanneer ongenoegens die breed leven in de samenleving niet worden geadresseerd door de heersende bovenlaag, die ofwel haar eigen financiële belangen hoger stelt dan het algemeen belang (kapitalisme) ofwel hun utopie van een maakbare samenleving -waarin iedereen gedwongen gelijk is- aan het volk willen opdringen zodat de talenten en ambities van mensen met meer potentie dan anderen de kop ingedrukt worden (neomarxisme, cultuurrelativisme) dan ontstaat er een tegenreactie vanuit het volk. En net zoals je als persoon bij een opgeblazen gevoel in je buik moet nagaan of je misschien iets verkeerds gegeten hebt, zouden ook politici zich moeten afvragen of ze het volk misschien op de verkeerde manier voeding hebben gegeven. Of ze hen iets hebben voorgeschoteld waar ze geen trek in hebben en wat ze niet kunnen verteren.

Ondanks dat veel politici nog steeds denken dat de grote beslissing in de politiek valt op de dag van de verkiezingen en dat de maanden voor de verkiezingen met uitgekookte verkiezingscampagnes de periode is om de kiezer voor zich te winnen, begrijpt iedereen die er wat langer over nadenkt dat de echte koers van een land uiteindelijk op een dieper niveau in het collectief onbewuste wordt gevormd. Er zijn onderstromen die sterker zijn dan de mooie ingestudeerde verhaaltjes op verkiezingsbijeenkomsten en de gelikte spotjes op tv. Als het instinctieve weten van de bevolking wordt afgedaan als ‘onderbuikgevoelens’ zonder analyse daarvan, dan verspeelt de politiek de kans om die energie om te vormen tot een goed verwoorde politieke eis.

Pim Fortuyn, hoewel zelf in goede doen, had wel contact met de gewone man. De meest gehoorde uitspraak van zijn aanhangers was: “Hij zegt wat wij denken”. Fortuyn verwoordde het ongenoegen van het volk tenminste nog in fatsoenlijke beleidsvoorstellen die vrij waren van extremistische tendensen, maar omdat zijn gedachtegoed is overgegaan op minder erudiete navolgers, neigt het rechtse denken anno 2018 inderdaad op bepaalde fronten naar fascisme en racisme. Het probleem is dat als je dat nu benoemt, het net lijkt alsof politiek links daar terecht voor heeft gewaarschuwd de afgelopen veertig jaar, terwijl ze het zelf in de hand hebben gewerkt.


  1. Samuel Johnson, Boswell’s Life of Johnson, 19th June 1784
  2. Een verkeerd uitgelegd citaat van Coudenhove-Kalergi in zijn boek ‘Praktischer Idealismus’ uit 1925 wordt hierbij vaak bij aangehaald:“De mens van de toekomst zal van een gemengd ras zijn. De rassen van vandaag en alle klassen zullen geleidelijk aan verdwijnen door het verdwijnen van ruimte, tijd en vooroordeel. Het Euro-Aziatische-Negroïde ras van de toekomst, in verschijning gelijkend op dat van de Oude Egyptenaren, zal de diversiteit van volkeren vervangen door de diversiteit van individuen.”

    Kalergi bepleitte geen planmatig streven om de diversiteit van rassen en volkeren te doen verdwijnen, maar veronderstelde slechts dat dit proces in de toekomst zich vanzelf zou gaan voltrekken. Zijn ideaal van de kosmopolitische mens had vooral te maken met zijn angst voor totalitaire staatsinvloed op burgers in afzonderlijke landen.

  3. Met die bedoeling werd het humanistische studieprogramma van Leonardo Bruni rond 1400 ingevoerd in Florence, om de directe invloed van burgers op de politiek in te perken, maar toch een mogelijkheid open te laten hen door studie te laten opklimmen naar politieke participatie. Hester Schadee. “The Tale of Two Languages. Latin, the Vernacular, and Leonardo Bruni’s Civic Humanism.”

Dit essay verscheen eerder op Dark Horse Essays

16 reacties

  1. G. Gonggrijp schreef:

    Beste meneer Snijer,

    Als u dan toch zo intellectualistisch te werk gaat, citeert u dan alstublieft correct.

    “Brood en spelen” is niet van Julius Caesar, maar van de satiredichter Juvenalis.

  2. Ramada van Kralingen schreef:

    Klopt, maar Julius Ceasar werd bekend door het invoeren van ‘Panem et circenses’

  3. Sven Snijer schreef:

    Beste meneer Gonggrijp,

    Helemaal correct. U bent de derde persoon die het opmerkt en het is nu bijgewerkt op de originele blog.

    NB. Als u geërgerde commentaren wilt schrijven over bijzaken, gebruik dan geen woord als ‘intellectualistisch’, als intellectueel wordt bedoeld.

  4. G. Gonggrijp schreef:

    Beste meneer Snijer,

    Intellectualistisch heeft, toegegeven, twee verschillende betekenissen, en is historisch ook niet onbelast. Geërgerd was mijn commentaar overigens niet. Uw artikel bevat zeker interessante elementen. Wat Coudenhoven Kalergi betreft, van zijn tijdschrift Pan Europa heb ik in mijn jonge jaren in de universiteitsbibliotheek van de (toen nog) GU alle jaargangen doorgeploegd. Zijn club heeft na WO2 zeker niet een “een meer neo-marxistisch karakter gekregen”, aangezien toen een figuur als Otto von Habsburg daar toonaangevend werd. Feit is wel dat er bij de huidige gangmakers van het verenigd Europa de nodige achtenzestigers zitten.

  5. Sven Snijer schreef:

    Beste meneer Gonggrijp,

    Dat van die generatie ’68 zou heel goed kunnen, want in verschillende artikelen in bijvoorbeeld het NRC wordt gesteld dat die generatie nu de gevestigde orde is. Otto von Habsburg is de volgende op mijn lijstje om te bestuderen, omdat hij sterk met Kalergi verbonden was en al vanaf het begin een voorstander van de Europese eenwording.

    Mijn centrale vraag bij de huidige Europese eenwording is: Volgt Europa nog steeds in essentie de lijnen die Kalergi en de Pan-Europese beweging hebben uitgezet of hebben nieuwe groepen er een andere richting aan gegeven? Het viel mij op dat het idee van één Europese munt al in 1922 werd voorgesteld door Kalergi, waardoor je het idee krijgt dat zijn blauwdruk nog steeds doorwerkt.

  6. pascal schreef:

    Eenwording: zoals onder de oude Romeinen? Zoals in de VS – met wetten in de hand het land van de oorspronkelijke bewoners stelen? Zoals de nazi’s wilden? Zoals in het voormalige Oostblok?

    Centralisatie van macht is geen verrijking voor de diverse meerderheid maar vormt het begin van de armoede die grenzeloosheid in zich draagt.

    ps. in een (west) Europa waar (prive) eigendomsrecht/vermogensrecht de basis vormt van het rechtssysteem (via Romeins recht) en niet het collectieve bezit (‘de meent’) bepalend is zijn het de dorps-/stads-/landsgrenzen die ons het/een gevoel van cohesie geven. Nu wensen sommige individuen/organisaties (groot aandeelhouders/handelaren/landbestuurders/ideologen) dat juist die begrenzing verdwijnen moet en dat het dan allemaal voor de burgers beter zal zijn. Een valide uitleg hierover ontbreekt tot nu toe.

  7. Sven Snijer schreef:

    @Pascal Ik begrijp niet waarom mensen centraal gezag zo vaak gelijk stellen aan het verdwijnen van lokaal gezag. Net zo goed als in een land het bestuur verdeeld kan zijn over een nationaal parlement, provinciale staten en gemeentelijk bestuur, zonder dat het één ten koste gaat van het ander, zie ik geen reden waarom er niet een sterk nationaal beleid gevoerd kan worden door landen die tegelijkertijd een grotere politieke eenheid vormen in Europees verband of op wereldniveau.

    Waar het fout gaat is dat de centralisatie van gezag vaak te snel gaat of om de verkeerde redenen wordt doorgevoerd (economisch gewin voor een elite) of dat de deelnemende landen aan een grotere politieke eenheid geen gelijkwaardige lidstaten zijn in aantal inwoners of ontwikkelingsniveau. De VN werkt nog steeds niet als organisatie en Europa evenmin, omdat de deelnemende landen niet gelijkwaardig vertegenwoordigd zijn vanuit verschillende perspectieven.

    De wereld als geheel is niet in evenwicht en de moderniteit is in een groot deel van de wereld nog niet geslaagd of zelfs nauwelijks begonnen. Onterecht dachten velen dat ieder land dat zich economisch zou ontwikkelen, vanzelf in een democratische rechtsstaat zou transformeren. In plaats daarvan zien we groeiend nationalisme (Rusland), kapitalisme onder toezicht van een communistische partij (China), politieke islam die democratie verwerpt of de sharia in de grondwet wil invoeren (Egypte), enz.

    Het uitblijven van het democratiseren van de rest van de wereld zorgt ervoor dat velen terug willen naar sterke nationale grenzen. Ze hopen op sterke leiders en daarmee verdwijnt zelfs binnen onze vrije westerse cultuur de behoefte aan democratische structuur en transparantie. Onder het mom van veiligheid geven we onze eigen vrijheid gedeeltelijk op en identificeren ons met een land, omdat we niet weten waar we anders op moeten terugvallen. Vroeger gingen we met schepen de wereld over op zoek naar te koloniseren gebied, maar nu komt de wereld naar ons toe.

    We hebben de wereld toegankelijk gemaakt en gemondialiseerd voor iedereen, alleen zijn de aanstichters van dit alles (de Europeanen) in hun eigen zwaard gevallen. De landen die na 1945 onafhankelijk werden, waren daar over het algemeen slecht op voorbereid en veranderden in dictaturen. De falende ontwikkelingshulp heeft erin geresulteerd dat de Chinezen ten lange leste maar commercieel zijn gaan investeren in Afrika, maar een groot deel van de wereld is nog steeds een chaos. “Fort Europa” is niet meer dan een tijdelijke oplossing, want wereldwijd moet de balans hersteld worden.

  8. Theresa Geissler schreef:

    Geachte Heer Snijer,

    Het valt goed voor te stellen, wat U bedoelt, maar toch vrees ik, dat dit een visie is, waaraan met name degenen onder ons, die zich ‘Realist’ noemen, zullen moeten wennen: We hebben elkaar de afgelopen jaren nu eenmaal -hoe kan ik dat het beste benoemen – zitten “opjutten”. Dat draai je niet zomaar één twee drie weer terug.
    Overigens een goed artikel: Het laat de stukjes van de puzzel hier en daar feilloos op hun plaats vallen, wat mij betreft tenminste wel. Ik zie nu ook duidelijker, dat het in mijn geval bij de website, waar ik toch ruim 5 jaar actief geweest ben – E. J. Bron – tenslotte spaak gelopen is, doordat ik mij onwillekeurig innerlijk ben gaan verzetten tegen de overtrokken sfeer van “Alles, wat niet automatisch met ons is, is tegen ons” en “We zijn al bijna verloren en kunnen niet anders doen dan ons onvoorwaardelijk vastklampen aan ons ultieme boegbeeld”(Geert). Dat is uiteraard niet onopgemerkt gebleven, zodat men mij er van lieverlee heeft weten uit te werken. Maar wie weet zou het een nieuw begin kunnen zijn?
    Dat iemand met de maatschappelijke achtergrond van Coudenhove-Kalergi bijna geen marxistische oogmerken gehad kán hebben, Is achteraf bezien duidelijk genoeg, maar bij E. J. Bron werd op dat aspect niet of nauwelijks acht geslagen: Ook deze man móest wel behept zijn geweest met marxistische denkbeelden, verwant aan die van de Frankfurter Schule enz. Tevens geldt daar onverkort Viktor Orbàn als de bejubelde ideale leider, mag Putin van verschillenden aldaar “onze leider” worden en meer van die ‘roze-brillen-visies. Wat zij daarentegen de ‘landverraders Rutte & co.’ toewensen, zal ik hier maar even niet gaan herhalen. Alhoewel één en ander, zoals uw artikel al duidelijk maakt, te verklaren valt, en de wegkijkende houding van ‘links'(= alles, wat geen PVV/Fvd stemt) hieraan uiteraard meewerkt, voel ik, moet ik bekennen, op dit vlak meer en meer de behoefte aan enige nuancering.
    In Wilders dan men daarnaast niettemin wel het nodige blijven zien – zónder zijn ledenloze beweging zonder meer als hèt juiste systeem te beschouwen en zónder hem als ‘De Messias’ te zien – want dat is níemand, dus waarom hij dan wel?

  9. pascal schreef:

    @Sven

    Dank voor de reactie.

    ‘“Fort Europa” is niet meer dan een tijdelijke oplossing, want wereldwijd moet de balans hersteld worden.’

    Is de wereld volgens U uit balans door een gebrek aan democratisering? M.i. staat ons economisch systeem – kapitalisme = rupsje nooit genoeg – en de voorrangspositie van de aandeelhouder (NV dient winst te maken) als niks anders balans in de weg.

    Ik ben er overigens van overtuigd dat wij in NL (of elders) geen daadwerkelijke democratie zijn; evenzo geen rechtstaat. Kunt zich inleven dat met afwijkende parameters – u zegt democratie, ik zeg stembuscratie/ u zegt rechtstaat, ik zeg wetten- en proceduresstaat – het lastig balanceren 🙂 wordt?

    Betreffende centralisatie: zie bv. de situatie in de uithoek Groningen. Heel NL heeft geprofiteerd van het gas onder hun bodem, die nu inzakt. De regering in Den Haag heeft commerciele partijen die gaswinning gegund circa 60 jaar geleden, en nu moeten de benadeelde Groningers maar hopen dat Den Haag hen niet laat stikken in het belang van de NAM/ESSO/SHELL. M.a.w. zij zijn daar in Groningen speelbal van beslissingen die buiten Groningen gemaakt werden en de overheveling van inkomsten uit Gronings gas naar heel NL en de aandeelhouders van NAM/SHELL/ESSO en nu hun bodem inzakt zijn het wederom niet-Groningers die bepalen hoezeer Groningers benadeeld zijn en gecompenseerd dienen te worden. Dit soort strapatsen lijken op hoe het er aan toe ging in het Romeinse Rijk.

    Verder heb ik een ongezond wantrouwen jegens machthebbers, en ben ik er van overtuigd dat iedere bestuurslaag extra belastingen vereist; gemeentelijk -, provinciaal -, landelijk -, Europees -, globaal bestuur, en dat het vergroten van de fysieke afstand tussen bestuurder en de burger zorgt voor een verhouding van kolonisator en gekoloniseerde dan voor democratie.

  10. pascal schreef:

    aanvulling op hierboven: laatste zin moet zijn: ……..tussen bestuurder en bestuurde er eerder zorgt voor een verhouding van kolonisator en gekoloniseerde dan voor democratie.

  11. Sven Snijer schreef:

    @Theresa Geissler

    Van verschillende kanten hoor ik van mensen (links en rechts) dat ze vanaf het moment dat ze het ‘grote gelijk’ van de eigen groep iets begonnen te nuanceren, ze meteen een soort excommunicatie gingen ervaren. Er lijkt tegenwoordig een taboe te rusten op de gulden middenweg, want dat wordt verward met zwakte en geen duidelijke positie kiezen. We zijn behoorlijk afgedwaald van de filosofische deugd als het midden tussen twee extremen. Er is helaas een patroon zichtbaar in de geschiedenis van de democratie, dat wanneer het democratisch systeem om wat voor reden dan ook niet goed werkt, mensen behoefte krijgen aan sterke leiders die als een verlosser moeten dienen, wat je zelf ook waarneemt. Ik weet niet of dat tegen te houden is, maar als individueel mens blijf ik me ertegen verzetten en hoop daarbij zoveel mogelijk medestanders te vinden.

    Vriendelijke groet.

  12. Sven Snijer schreef:

    @Pascal

    Wij zijn het denk ik voor een goed deel met elkaar eens, want ook ik geloof dat scheve economische verhoudingen de wereld (of een land) uit zijn evenwicht brengen. Daarom zeg ik ook dat kapitalisme niet automatisch op de voet wordt gevolgd door democratisering, wat veel Amerikanen denken. In vroeger tijden werkte het vaak wel op die manier. Door economische ontwikkeling begon de rijke middenklasse politieke inspraak te eisen en geleidelijk aan kregen dan de lagen daaronder ook steeds meer rechten en inspraak. Maar in deze tijd werkt er een ander mechanisme, omdat het internationale kapitaal door haar activiteiten niet noodzakelijkerwijs een welvarende middenklasse creëert. Multinationals werken vaak samen met de elites in niet-democratische landen, die de eigen bevolking uitzuigen, zodat economische groei niet leidt tot burgeremancipatie. Je kunt dan wel opeens verkiezingen gaan uitschrijven in bijvoorbeeld Irak, maar daar hebben die mensen totaal geen ervaring mee. Hun geschiedenis ondersteunt het niet, zodat vooral de lager opgeleide mensen democratie als een vreemd westers (anti-islamitisch) product beschouwen.

    De kwestie Groningen is inderdaad een schande voor ons land en een goed voorbeeld van misbruik van de centrale macht. Je ziet dit de hele geschiedenis door bij bloeiende culturen die we zien als het hoogtepunt van beschaving. Het oude Athene liet de omliggende steden betalen voor hun dure stadsvernieuwing met prestigieuze gebouwen en in Florence betaalde de regio rechtstreekse belastingen, maar in de stad zelf betaalden de (toch al vaak rijke) burgers alleen accijns op levensmiddelen. En evengoed wilde de elite toch nog de middenklasse en onderklasse voor de meeste kosten laten opdraaien van oorlogen en riskante investeringen van de grote banken, net zoals vandaag de dag.

    Het gebrek aan democratie (of de beleving die de burger ervan heeft) is volgens mij te wijten aan het feit dat teveel mensen op minister -en staatssecretarisposten komen die daar totaal niet geschikt of voor opgeleid zijn. Die laten zich leiden door lobbygroepen en door topambtenaren die vele jaren op dezelfde plek blijven zitten, terwijl een kabinet hooguit vier jaar duurt. Bewindslieden en ook Kamerleden zijn mensen die plannen uitvoeren of ergens voor stemmen, waar ze de voorgeschiedenis, het hele ontwikkelingstraject van vijf of tien jaar niet van kennen. Ze zien dus de haken en ogen niet.

    Ik voel wel iets voor het plan om geen partijpolitieke benoemingen meer te doen, maar door de winnende partij mensen uit de samenleving te laten kiezen met echte expertise op een bepaald gebied, die in het landsbelang (uit idealisme) minister of staatssecretaris willen worden. Dan voorkom je in ieder geval dat Kamerleden en ministers zomaar meegaan met utopische ideeën die nu eenmaal in de molen zitten en ‘moeten’ worden uitgevoerd.

  13. Theresa Geissler schreef:

    @Sven Snijer Frappant trouwens, zoals het er naar uitziet, dat genoemde groepsdruk – maar dan ook vanuit heel ‘Realistisch’ Europa – zelfs Wílders klaarblijkelijk overstag heeft doen gaan. Dat kan worden geconstateerd uit het volgende:
    In het interview van 27 maart 2015 met PROFIL https://ejbron.wordpress.com/2015/03/31/interview-rechtspopulist-geert-wilders-over-strache-poetin-en-de-koran/ was Geert overduidelijk betreffende zijn standpunten m.b.t. Rusland: On dubbelzinnig deelde hij mee, dat er geen sprake was van parallellen tussen Poetin en hem, dat hij zichzelf als trans-Atlantisch beschouwde en geen aanleiding zag tot toenadering tot Rusland. Zelfs gaf hij openhartig toe dat dit het grote onderscheid uitmaakte tussen de PVV en het FN van Marine le Pen ( met welke om die reden de betrekkingen op dat moment waren bekoeld). Dat hij nog geen drie jaar later, in november 2017, toch een reis naar Moskou aankondigde – gerealiseerd in februari van dit jaar – mag daarom opmerkelijk heten. Behalve het gegeven, dat Trump hierin, als nieuwe president van de V.S., het voortouw genomen had, kan hier wel aan meegeholpen hebben, maar m. i. tevens het feit, dat verder heel ‘populistisch’ Europa deze toenaderingshouding t. a. v. Rusland had aangenomen, zodat Wilders en de PVV hierbij niet konden achterblijven, of Wilders hier nu volledig achter stond of niet (zelf kon hij uiteraard niet anders, dan naar buiten uit beweren van wèl.)
    Maar frappant blijf ik het vinden en naar mijn idee geeft het een aardig beeld van waar de ‘groepsdruk’ niet zelden toe in staat is.

  14. Sven Snijer schreef:

    @Theresa Geissler

    Ik heb die ontwikkeling bij Wilders ook gezien. Het zal zeker met groepsdruk te maken hebben, omdat een deel van zijn achterban dit graag wil, maar ook omdat een internationaal podium erg verleidelijk is. Samengaan met Le Pen, Vlaams Belang, enz, heeft hem geen windeieren gelegd. En dan nu weer dat aanschurken tegen Putin. Vooral het ontbreken van een democratische partijstructuur (één van de redenen waarom Brinkman uit de PVV is gestapt) heeft mijn sympathie voor Wilders sterk doen verminderen.

  15. Theresa Geissler schreef:

    @Sven Snijer: Dat heb ik nou ook, precies hetzelfde!
    En nu U het tóch aankaart, kan ik waar het mij betreft net zo goed vertellen, wat voor mij bijna helemáál de deur dicht deed:
    Vorig jaar juni of juli publiceerde E. J. Bron een interview met Wilders in de Limburger – daarvan kan ik echter geen link geven, aangezien dat stuk dezelfde dag weer verwijderd moest worden op last van diezelfde Linmburger, omdat ze naar eigen zeggen geen toestemming hadden verleend om het door de social Media te laten gebruiken.
    Maar hoe het ook zij: Zelf heb ik dat stuk nog wel gelezen. En met gefronste wenkbrauwen èn een heel akelig gevoel, kan ik wel zeggen:
    Nadat Geert zijn relaas begon met een complete lofzang op Limburg en de Limburgers, gepaard gaande met de verzekering, dat de rest van Nederland nog wat van ze kon leren (daar stá je dan als niet-Limburgse kiezer) kwam de volgende ‘zeperd’ in de vorm van een minutieuze uiteenzetting, waarom de PVV géén ledenpartij is en het wat hem betreft ook nooit zal wórden: Op de nogal suggestieve vraag van de interviewer, of hij zijn kiezers dan misschien niet vertrouwde, kwam nl. de volmondige reactie: “Nee, inderdaad niet. We hebben allemaal gezien, hoe het met de LPF ging en je weet nooit wat je binnenhaalt…blablabla…..” Ik zeg U: Daar ben ik tóen al in belangrijke mate op afgeknapt en er eigenlijk niet meer goed overheen gekomen. Als hij dat het meent, is dat op zichzelf al erg genoeg, maar dat hij dit in een interview zo open en bloot durfde te verkondigen, er kennelijk van uitgaande, dat zijn achterban dit bèst zou kunnen begrijpen, respectievelijk slikken, was voor mij bepaald verbijsterend! Nóg trouwens, zoals gezegd.
    Dat ik hier niet goed overheen kwam, is trouwens in belangrijke mate de aanleiding geweest van de steeds grotere wederzijdse irritatie tussen mij en verschillenden op de site: De tendens was namelijk ook hier weer, dat niemand anders er blijk van gaf, dit krenkend te vinden, maar dat men als het ware integendeel om het hardst zat te roepen, dat “Geert hier volkomen gelijk in had en dit helemaal goed zag, want inderdaad, toen met de LPF…enz., enz. …” Als ik eraan terugdenk, vraag ik me achteraf bekeken af, waarom ik nooit zelf mijn biezen gepakt heb en wel op dat moment.
    Of, ik weet dat wel: Ik zat er tóen al meer dan vier jaar bij en had er gereageerd, geschreven en vertaald. Dat doe je, omdat je ergens in gelooft en dat gooi je niet zomaar weg:
    Met Wilders’ standpunten betreffende de islam ben je het wèl eens, dus … Het is dat interne beleid, waar je steeds meer tegenaan zit te hikken, tenminste, als je niet in de wieg bent gelegd voor kritiekloze oh-en-ah- roeper.
    Vreselijk jammer, dit, moet ik zeggen!

  16. Sven Snijer schreef:

    @Theresa Greissler

    Interessante info. In het begin nam ik genoegen met het LPF-verhaal en snapte dat ze niet dat soort toestanden wilden in een kersverse partij. Maar er is een belangrijk verschil; Pim Fortuyn werd neergeschoten en kreeg niet de kans om zijn partij beter te organiseren. Van Wilders had ik verwacht dat hij op z’n minst na een paar jaar democratischer zo worden als beweging. Het infiltranten-verhaal is helemaal bizar, want inderdaad, hij vertrouwt zijn eigen achterban niet -en natuurlijk voel je je dan gekrenkt als je enig zelfrespect hebt (tenzij je denkt dat de vijand altijd iemand anders is), maar ik vind het vooral getuigen van weinig geloof in de boodschap.

    Als je vreest dat op een algemene ledenvergadering de PVV-standpunten zo makkelijk omver geduwd kunnen worden door de binnensluipers” ben je niet echt overtuigd van de validiteit van je ideeën. Het gevolg is dat de goede standpunten niet verder doordacht kunnen worden, want daar heb je meerdere kritische geesten voor nodig, om een bredere verspreiding te krijgen. Het centrale probleem bij de migratiediscussie lijkt te zijn dat juist de Westerlingen niet goed onder woorden kunnen brengen wat hun eigen cultuur/identiteit precies inhoudt en daarom zwalken ze van extreem-nationalistisch, naar pseudo-christelijk, terwijl ze eigenlijk gewoon seculiere en humanitaire waarden bedoelen.