DE WERELD NU

Verkiezingen in Nedersaksen geven stof tot overdenking

De verkiezingen gisteren in de Duitse deelstaat NederSaksen zullen de strategen van de grote Duitse partijen veel stof tot overdenking geven. De uitslag was ongeveer volgens de voorafgaande peilingen, met één enorme uitzondering: de liberale FDP kreeg tweemaal zoveel stemmen als was voorspeld. Daar zullen weinigen gelukkig mee zijn.

De totale uitslag zal tot gevolg hebben dat een roodgroene coalitie het stokje overneemt van de coalitie van CDU en FDP, die met 1 zetel verschil verloor. Voor de lokale politiek ongetwijfeld van belang, maar veel interessanter waren de bewegingen binnen het electoraat. De voorspelde nek-aan-nekrace tussen zittende regering en de roodgroene uitdagers kwam er inderdaad, maar vooral de uitslag van de FDP was bepaald afwijkend van wat voorspeld was. Gingen de opiniepeilers er tot het laatst van uit dat de FDP de grootste moeite zou hebben de kiesdrempel van 55 te overschrijden, in de praktijk bleek zij met 9.9% niet alleen zeer ruim daaraan te hebben voldaan, maar tevens 1,7% te hebben gewonnen ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2008.

En dat zal vooral de CDU-strategen in Berlijn niet lekker zitten. Want de winst van de FDP, zowel de absolute als die ten opzichte van wat de peilingen voorspelden, ging volledig ten koste van de CDU. Enerzijds zou dat kunnen betekenen, dat de coalitie in Berlijn meer marge heeft bij de Bondsdagverkiezingen in september. Tot nog toe werd er vanuit gegaan dat ook nationaal de FDP nadrukkelijk in de problemen zat. Anderzijds wordt in Berlijn al enige tijd serieus nagedacht over een nieuwe ‘Grote Coalite’ tussen SPD en CDU. Maar daarvoor is het erg belangrijk dat de CDU overtuigend veel groter wordt dan de SPD, en als de kiezer relatief de voorkeur geeft aan de FDP, komt die uitgangspositie onder druk te staan.

Er speelt wat dat betreft nog een tweede mechanisme mee dat van groot belang kan blijken. In Nedersaksen verdween de zeer linkse partij Die Linke uit het deelstaat parlement door een val van 7,1% naar 3,1%. Als zij ook nationaal een dergelijke klap krijgt, betekent dat, dat de SPD van een concurrent ter linkerzijde wordt verlost, zodat zij een deel van die stemmen kan omzetten in extra omvang. Anderzijds lijkt het verlies van Die Linke vooral de Grünen ten goede te komen, wat het gevaar van een grote eensgezinde linkse oppositie een reëel probleem kan maken. Het zou de SPD kunnen dwingen af te zien van een ‘Grote Coalitie’ of zich in ieder geval hard op te stellen bij regeringsonderhandelingen.

Veel zal afhangen van de economische stand van zaken na de zomer. Als de economie stevig aantrekt, is het alleszins mogelijk dat CDU en FDP kunnen doorregeren. Maar als dat niet gebeurt, en ook de EU-problemen opnieuw opspelen, dan liggen de kaarten anders. Voor de FDP moet zorgwekkend zijn dat zij nog steeds gezien wordt als een electorale vluchthoevel voor stemmers die zijn teleurgesteld in de CDU. Dat zal trouwens ook de SPD niet lekker zitten.

Dat eurokritische partijen als Die Freiheit in Nedersaksen geen rol van betekenis konden spelen zal de CDU in ieder geval gerust stellen. Ook het wegvallen van de Piratenpartij (1,5%) als electorale vluchtheuvel is goed nieuws, al zullen haar meeste potentiële stemmers in plaats hiervan vaak kiezen voor De Grünen. De uitslag in Nedersaksen bewijst overigens wel het gelijk van Angela Merkel, die voorzichtige uitspraken van lokale CDU-politici – die steun van reguliere CDU’ers bepleitten voor de FDP – afdeed als waanzin. Dat lijkt de FDP in het geheel niet nodig te hebben, want de Duitse kiezer lijkt dit instinctief al te doen.

Op de korte termijn betekent de nederlaag van de zittende coalitie dat de regering in Berlijn weer meer rekening zal moeten houden met de Bundesrat, waar de SPD nu weer een meerderheid krijgt. Maar nu de verkiezingen in september zo nabij zijn is dat niet het grootste probleem dat deze verkiezingen voor Angela Merkel hebben gecreëerd.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.