DE WERELD NU

Straf en proportionaliteit

straf

Dat gevangenen steeds minder mogen en kunnen in hun gevangenissen, dat is niet erg. Integendeel, dat werd hoog tijd. Meer straf en minder begrip voor criminelen, dat is een verkiezingsleus van de VVD die redelijke mensen aan zal spreken.

Dat men[1] van mening is dat door een hardere aanpak de recidive in de hand wordt gewerkt is een loze bewering. Er is geen serieus onderzoek waar dat uit blijkt. Integendeel, het milde regime in de penitentiaire inrichten schrikt boeven niet meer af en vooral onder jonge allochtonen is een verblijf in het gevang een status symbool geworden[2]

Al vanaf het einde van de achttiende eeuw[3] werd gepropageerd om straffen en de penitentiaire inrichtingen in te zetten voor de ‘verbetering’ van criminelen en ruim twee eeuwen is dat al vergeefs gebleken.

Marinus Ooms, was een sociaal werker. Hij zette zich in voor de onderkant van de samenleving en is in oktober 2006 bij een roofoverval om het leven gekomen. Een van de drie moordenaars heeft daarover spijt betuigd, nadat hij tot tien jaar was veroordeeld. De andere twee waren niet geïnteresseerd. Als gevolg van die ene spijtbetuiger is de familie van Ooms weer in de toekomst van moordenaars gaan geloven en hebben ze waarschijnlijk tegelijkertijd enige zin kunnen geven voor zich zelf aan die moord op hun broer. Maar jammer genoeg hebben ze de statistieken tegen. Ook van de criminelen die berouw tonen tegenover de nabestaanden van hun slachtoffers zijn er maar weinig die zich uit het milieu kunnen losmaken. Het wil wel gebeuren dat jeugdige criminelen als ze ouder worden trouwen, kinderen krijgen en een normaal leven gaan leiden, maar ook in die gevallen is er van een cauaal verband tussen straf en verbetering maar zelden iets gebleken.

Het wordt tijd dat we het loze idee loslaten dat straf dient ter verbetering van de dader. De dader is in wezen niet interessant. Het gaat erom dat daad en straf met elkaar in verbinding worden gebracht. De straf definieert als het ware de misdaad bij het publiek. Daarom wordt het rechtsgevoel ondermijnd als straffen niet langer als proportioneel worden aangevoeld door de rechtsgenoten. Het liefste zouden we een ernstige crimineel in een put stoppen met een deksel erop zodat we hem nooit meer terug zouden zien.

Maar dat kan niet, want ook een dader is een mens en een straf hoort de menselijke maat niet te buiten te gaan. We zouden de samenleving tekort doen als het anders zou zijn. Maar proportioneel werkt twee kanten op. Een straf, zoals indertijd die van Volkert van der Graaf, die hem intussen weer op vrije voeten heeft gesteld, was niet proportioneel. Die was te laag en hetzelfde gold voor de vrouw van Dutroux die twee van de slachtoffertjes van haar man heeft laten verhongeren en jaren lang haar man in zijn criminele leven terzijde heeft gestaan.

De rechters die deze vrouw hebben laten vertrekken uit het gevang kunnen er ook niets aan doen. Zo luidt nu eenmaal de Belgische wet en die is op dat punt weinig anders dan die van andere westerse landen. Dat neem niet weg dat ons en hun penitentiair systeem op een misvatting is gebaseerd en dat het publiek gelijk heeft als het meent dat de straffen van ernstige misdadigers in de praktijk maar zelden proportioneel zijn. Dat Michelle Martin en Volkert van der Graaf ooit weer op vrije voeten konden komen is een schande, net zoals het afschaffen van levenslang als straf een schande zou zijn. Als de VVD verkiezingsslogan zo mag worden gelezen dat de wetgever aan die disproportionaliteit een einde gaat maken, dan is dat een reden om op die partij te stemmen.


  1. Volkskrant 30/8/12
  2. Van de straat. De straatcultuur van jongeren ontrafeld, Frank van Strijen.
  3. IS“Dei Delitti e delle Pene” van Cesare Beccaria, 1764BN: 978 90 8850 052 7

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

1 reactie

  1. Dick H. Ahles schreef:

    De idee dat we straffen om gestraften uiteindelijk op het rechte pad te krijgen is een waanidee. Al heel lang is bekend dat er een vrij grote correlatie is tussen bepaalde persoonlijkheidsprofielen en misdaden. Kortom “eens een dief altijd een dief”. We weten het eigenlijk allemaal wel dat daar een kern van waarheid in zet, maar we mogen het niet meer zeggen of die mening hebben.Het magdus niet waar zijn van de linkse gutmensch en de journalisten dus is het gewoon ontkent en straffen we nog steeds om te corrigeren.

    Gaat niet lukken.

    Maatschappelijk is (streng) straffen om twee reden heel belangrijk:
    (1) het letterlijk wegnemen van zware misdadigers uit onze samenleving. De gemiddelde burgerij mag van de overheid veronderstellen dat zij niet steeds of opnieuw oog-in-oog kan komen te staan met een persoon die zo duidelijk de normale omgangsregels moedwillig overtreed. Dit geldt vooral voor de 1% psychopaten in onze samenleving (ook een heel herkenbaar persoonlijkheidsprofiel; daar is veel literatuur over. Het gaat hier uiteindelijk niet zo om de zwaarte van het gevangenisregime; wat mij betreft gewoon luxe, als ze maar NOOIT meer door een deur onze maatschappij inwandelen. Levenslang dus, zonder beperkingen.
    (2) We straffen om de mensen die NIET in ernstige fouten gaat te laten zien dat het loont om de grens NIET over te gaan. Voorbeeld functie. Echte straffen zijn eigenlijk alleen opsluitingen.
    Geldstraffen zijn voor foutjes en niet moedwillige verkeerd/hinderlijk gedrag; een tik op de vingers; heeft ook geen helend effect voor de overtreder, maar het werkt wel naar de rest van de samenleving. Dat geldt ook voor wat zwaardere overtredingen waarbij de medeburger is benadeeld, zowel fysiek, als emotioneel als financieel). Hier geldt straffen voor het gevoel dat er zo iets bestaat als recht.

    Taakstraffen heeft op niets positief effect. Niet op de gestrafte (want die gaat meestal gewoon weer in de fout), en zeker niet als ‘genoeg’doening voor de brave burgers.

    Het feit dat we het straffen maar blijven baseren op een (moedwillig in stand gehouden) verkeerd uitgangspunt, ondergraaft uiteindelijk de geloofwaardigheid van de rechters en de overheid. We leven nu in een tijd dat we die effecten sterk gaan zien, en dat is een verontrustende ontwikkeling.