DE WERELD NU

Recht – evolutie, psychologie, filosofie

Bedreigingen, eenheid van prijs, een land van deugers, Academisch tuig, Stalinisme, Duitsland, Applestore overval, Olympische Spelen, Rechters, wereldregering, Oekraïne, Therapeutenangst, Qatar, Cultuur en politiek, Onveilig, basis, Politiek, Zwart, Overlast, Vrouwen en kinderen

De zaak Hümeya, waarin door het OM inderdaad hoger beroep is aangetekend, kent interessante aspecten qua recht en rechters.

Nu ben ik geen jurist en ik hoop het ook nooit te worden. Maar de zaak-Hümeya en wat Hannibal daarover deze week schreef zijn me niet onopgemerkt voorbij gegaan. Het sleutelcitaat dat mijn gedachten draaien deed was:

Het besef dat hier ontbreekt is dat doodslag niets anders is dan moord met een verzachtende omstandigheid, namelijk dat er in drift gehandeld werd en er dus sprake is van een vorm van tijdelijke verstandsverbijstering.

Deze benadering bleek de rechtbank vreemd te zijn, maar zij is een logisch gevolg van het besef dat ook het recht zoals wij dat kennen een gevolg is van een evolutionair sociaal proces.

De oudst bekende wetten zijn die van Hammurabi, een koning van Babylon in het oude Mesopotamië wiens wetten via een bewaard gebleven stèle bekend zijn. Toen ik er naar zocht kwam ik het volgende tegen:

De Code van Hammurabi beschrijft de regels en de straffen bij overtreding zoals o.a. diefstal, landbouw (of het hoeden van vooral schapen), schade aan eigendom, rechten van vrouwen, huwelijksrecht, rechten van kinderen, slavenrecht, moord, overlijden en letsel. De strafmaat was afhankelijk van de maatschappelijke positie van daders en slachtoffers.

En, heel belangrijk:

De wetten accepteren geen excuus of verklaring voor fouten of gebreken: de Codex werd in het openbaar opgesteld en kon door iedereen geraadpleegd worden, zodat niemand onbekendheid met de wet als argument voor vrijspraak kon aanvoeren.

Ook de oude Germaanse wetten – die het begrip moord als zodanig nauwelijks kenden, bevatten wel dat concept van een verschillende waarde van mensen. Wie iemand anders doodde was de familie van het slachtoffer wergild verschuldigd. De hoogte van dat weergeld was afhankelijk van iemands belang in de maatschappij. Maar moord was geen daad die oog om oog vereiste.

Onze wetgeving is een andere. De maatschappelijke positie van een dader wordt niet geacht een rol te spelen, hoezeer je soms ook de indruk krijgt dat dat ook bij ons niet helemaal waar is. Toch heeft ook het moderne recht het idee van oog om oog verlaten. De straffen die heden worden toebedeeld zijn slechts een fractie van wat ooit gebruik was, en de vraag in hoeverre dat effectief is mag niet meer worden gesteld vanwege de onrust die ze veroorzaakt. Onrust als uiting van ongemak is een evidente uiting van een taboe dat wringt.

In het westerse recht is gedurende de Verlichting het idee geslopen dat lijfstraffen barbaars zijn, en een oog om een oog een gedateerde benadering is die beter sociaal kan worden opgelost. Doodslag was een nuancering die in het Anglo-Europese recht werd ingevoerd als methode om een verzachtend argument in overweging te kunnen nemen, en de bestraffing voor moord te nuanceren.

Het probleem met de rechter in de zaak-Hümeya is dat deze zich niet bewust was van de wordingsgeschiedenis van het recht, en de betreffende artikelen in het wetboek beschouwt als onafhankelijke grootheden, die nauwelijks met elkaar in verband staan. Ik heb voor u een tekening op gezocht om duidelijk te maken waar het mis ging. De rechter in de zaak Hümeya zag moord en doodslag als vrijwel gelijkwaardige grootheden:

Recht

Terwijl de redenatie van Hannibal onderstaand model te zien geeft, waarbij er één hoofdpiek is, en de rest daar tegen aan hangt.

Recht

De rechter bleek psychologisch niet in staat zich te realiseren dat de wordingsgeschiedenis van het recht hem een oplossing aan de hand deed, en scheen te denken dat alle nuances die je aan moord verbinden kunt ongeveer tegelijk tot stand gekomen moeten zijn.En vroeg de wetgever in zijn wanhoop een nieuwe nuance te creëren.

Het is een demonstratie van de noodzaak, dat om genuanceerd recht te spreken is vereist dat je het gevoel van de essentie van nuances beheersen moet, en tevens het bewustzijn van deze manier van redeneren beheerst. Dit is een rechtsfilosofisch punt, en rechtsfilosofie is helaas een vak dat op maar weinig juridische faculteiten onderwezen wordt. De noodzaak om dit rechters te onderwijzen werd in de zaak-Hümeya hiermee mijns inziens overtuigend bewezen.

6 reacties

  1. BegrensEuropa! schreef:

    Aha, volgens de rechter zijn doodslag en moord wezenlijk verschillend. Volgens Juvenalis is doodslag een nuancering van moord. Was het maar zo simpel. Doodslag van een willekeurige verkeersdeelnemer door roekeloos rijgedrag is toch echt wat anders dan gerichte moord met een moordwapen. Een auto is namelijk in de eerste plaats een transportmiddel. Een moordwapen heeft geen andere functie dan iemand doden, ook al is het mogelijk het bijvoorbeeld als slagwapen te gebruiken of er iemand alleen angst aan te jagen. Ik ken de zaak-Humeyra niet zo goed, maar als een moordenaar een contactverbod heeft wegens voortdurende doodsbedreigingen en vervolgens de bedreigde persoon doodschiet, dan lijkt mij moord de enig mogelijke conclusie. Het rechtsfilosofische punt doet m.i. weinig ter zake. De rechter was zelf een ‘verwarde persoon’.

  2. Gerrit Joost schreef:

    Misschien wilde de rechter niet voor moord straffen. De rechter wast nu zijn handen in onschuld. (Net als Carola Schouten, we kunnen niet anders met de stikstof). Voor iedere leek was dit moord met voorbedachte rade. De dader was op zijn pik getrapt en dat pikt hij niet. In de kringen/cultuur van de moordenaar gebruikelijk.

  3. Grapjas schreef:

    Tja. Als het beeld dat jouw organisatie moet verbeelden een dame is, wiens hoofddoek voor haar ogen is gezakt..

  4. Cool Pete schreef:

    Natuurlijk is de ontwikkeling van de rechts-filosofie belangrijk.
    Alleen, moeten we niet vergeten, dat het om regels gaat, die gehandhaafd moeten worden. Bij niet handhaven, gaat rechteloosheid, onrecht en geweld heersen.

    Rechtvaardige wetten en Grondwet, zijn onmisbaar.
    Handhaving is noodzakelijk.

    Zachte heelmeesters, maken stinkende wonden.

  5. BegrensEuropa! schreef:

    @Cool Pete 19 december 2019 om 09:39 Wat ik bestrijd is dat rechtsfilosofie in dit geval een rol heeft gespeeld of had kunnen spelen. De vraag blijft waarom de rechter zo in de war heeft kunnen zijn. Het gaat vooral over het oordeel ‘doodslag’, niet over de duur of aard van de straf.

  6. Cool Pete schreef:

    @BegrensEuropa! : met uw standpunt ben ik het eens.
    Ik wijs alleen in het algemeen op de fundamenten, die in een rechtstaat gehandhaafd moeten worden.