Gibraltar is een doorn in de zij van Spanje. Letterlijk. De naam van deze rots is genoeg om een Spaans gezagsdrager ter plekke purper te laten aanlopen. En dat al sinds 300 jaar.

Spanje maakt aanspraak op Gibraltar, en het is denkbaar dat als Spanje zich eerder dan het UK had gekwalificeerd (in de tijd dat dat er nog toe deed, in plaats van de ongenuanceerde inhaligheid die de EU thans kenmerkt), het de toetreding van het UK met een veto getroffen had. Dat beiden binnen de EU kwamen zorgde voor enige ontspanning tussen beide landen – enige jaren terug ging zelfs de grensovergang weer open – maar met het vertrek van het UK uit de EU dacht Spanje het weer eens als chantagemiddel ter discussie te kunnen stellen.

Spanje kreeg meer dan zij wenste als reactie:

Britse parlementariërs noemen de passage over Gibraltar onacceptabel, en een voormalige Tory-leider hield zelfs de mogelijkheid open dat premier May er een oorlog voor over heeft om het schiereiland Brits te houden, net als in 1982 bij de Falklandeilanden.
Minister Boris Johnson herhaalde in Luxemburg nog eens dat er niets verandert aan de soevereiniteit van Gibraltar zonder instemming van de inwoners van Gibraltar en van het Verenigd Koninkrijk.

Daar schrokken ze in Madrid dan wel weer van. De eerste reactie op de grote Britse woorden in de stijl van Thatcher laten dat duidelijk zien:

Spanje heeft de regering in Londen gevraagd om niet zo’n hoge toon aan te slaan over de toekomst van Gibraltar. “Het lijkt erop alsof iemand zijn zelfbeheersing verliest”, zei de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken Alfonso Dastis vanmorgen in Madrid.

En zoals vaker werd het veroorzaakt door een halfslachtige lafheid van de EU in Brussel, waar men de grootste moeite heeft zich te herinneren wat het concept grens eigenlijk inhoudt:

De EU wil dat de Spaanse en Britse regering het eens worden over de toekomst van de Britse kolonie die grenst aan Spanje. Dat land wil Gibraltar terug.
Komt er geen deal, dan zullen alle Brits-Europese akkoorden die in de toekomst worden gesloten, niet automatisch gelden voor Gibraltar. Dat staat in een document over de onderhandelingsstrategie van de EU over de brexit.

Ergo, als het aan de EU ligt krijgt Spanje niet alleen veto over het uittredingsverdrag (dat hebben theoretisch alle lidstaten), maar ook nog een dominante stem in het geheel. Dat dit voor het UK volstrekt onacceptabel is had een kind kunnen voorzien, aangezien de stellingname van Brussel er op neer komt dat het UK voor een gunstig handelsverdrag met de EU afstand zou moeten doen van Gibraltar. Op zijn minst spreekt hieruit een volstrekt dedain voor de grenzen waarmee het UK ooit de EU binnenkwam:

Een parlementslid zegt dat elk verdrag voor de hele Britse familie moet gelden, dus ook voor Gibraltar.

Afijn, de soep zal zo heet gegeten niet worden, want het is kristalhelder dat het niet mogelijk zal zijn hierover met Downing Street een discussie te beginnen – ook niet omdat de bevolking van Gibraltar geen belangstelling heeft ooit bij Spanje terug te keren, en dat in twee eerdere referenda (1967, 2002) ook nadrukkelijk heeft onderstreept.

De onrust in Spaanse regeringskringen over Brexit heeft ook nog een andere kant: men is als de dood dat Schotland via een achterdeurtje weer de EU in zou weten te komen, via wat voor onderhandelingen of referendum dan ook. Dat heeft te maken met de steeds meer gespannen situatie in Catalonië, waar men ook naar onafhankelijkheid van Spanje streeft. Een nieuw Schots referendum zou het de Spaanse regering vrijwel onmogelijk maken een Catalaans referendum over onafhankelijkheid tegen te gaan zonder militair ingrijpen. En dan is de EU weer in last.

De rust lijkt weer even teruggekeerd, maar dat Spanje last van vele open zenuwen heeft is een feit. Waarbij we niet uit het oog mogen verliezen dat wat ik gisteren schreef over een land verenigen tegen een buitenlandse vijand, ook in Spanje een principe is dat zou kunnen gelden. Het land hangt uiteindelijk als los zand aan elkaar, en de nog steeds zeer slechte staat van haar economie, bankensector en schuldenlast zouden een buitenlandse zondebok voor de zwakke regering in Madrid extreem welkom maken.