De verkiezingsnederlagen van de PVV in 2019 waren evengoed het succes van het FvD, wat niet wegneemt dat de partij van Geert Wilders zichzelf ook veel te verwijten had.

Het Mea Culpa van Geert Wilders vorige week was daarom even terecht als een gelaten erkenning van de nieuwe politieke werkelijkheid.

Het besmuikte gegrinnik in Hilversum was in de NOS-analyse hoorbaar:

PVV-leider Wilders vindt dat zijn partij te weinig zichtbaar is geweest in de campagne voor de Europese Parlementsverkiezingen. “We hadden de mensen veel meer moeten opzoeken, om hun uit te leggen waarom bijvoorbeeld een nexit een goed idee is.” De PVV ging bij de Europese verkiezingen van vier naar nul zetels, hoewel de partij na de brexit waarschijnlijk wel een zetel krijgt.

Is de PVV dan toch een soort eendagsvlieg gebleken, teveel een eenmanspartij? Geert Wilders lijkt te denken van niet, en zijn analyse is deels zeker waar:

Wilders is ervan overtuigd dat zijn partij er weer bovenop kan komen. “We gaan vaker en meer het land in, niet alleen in campagnetijd maar ook in de periode tussen verkiezingen. Actievoeren, bijeenkomsten organiseren, dat moeten we weer meer gaan doen.”
(..)
Wilders zegt in reactie daarop dat zijn partij nooit een vereniging met leden zal worden. “En juist het ontbreken van een ledenstructuur is reden om meer het land in te gaan. De mensen kunnen niet naar ons komen, dus moeten wij contact met hen zoeken.”

De vergelijking met het Vlaams Belang dringt zich op. Ook die partij kreeg eertijds een zware dreun te verwerken door de opkomst van het NV-A, dat indertijd in één klap de positie als de tegenstem van Vlaanderen grotendeels wegkaapte, en vorige week verpletterend revanche nam door een verdriedubbeling terwijl NV-A zich zelfs iets verbeteren wist.. Zo’n soort ontwikkeling is voor de PVV zeker mogelijk, al moet gezegd worden dat er een groot verschil is met België, waar NV-A vier jaar regeerde en zichtbaar maakte dat de oude Belgische kartelpartijen ook in een regering met welwillenden een te groot obstakel bleken voor de broodnodige en zo gewenste hervormingen.

Maar ze regeerden wel. En dat zie ik FvD de komende jaren nog niet doen. NV-A was in België de morele opvolger van de Vlaamse Volksunie, een erkende partij die in de 20e eeuw wel eenshad meegeregeerd. In Nederland is die traditie onvoldoende op gang gekomen, zodat alle vergelijkingen verder mank gaan.

Wat dan wel?

De teleurstelling van Geert Wilders heeft tijd nodig te bezinken, maar dat bezinkingsproces moet op gang komen. Deel daarvan moet de realisatie zijn dat Wilders niet langer een logisch alternatief premier kan spelen. Voor hem persoonlijk is dat ongetwijfeld een zeer bittere pil, maar een deel van de indolentie van de PVV van het afgelopen jaar is hier op terug te voeren. Geert Wilders is inderdaad de PVV, nog steeds. Maar de vraag moet zijn of dat zo blijven moet. Niet omdat Wilders nu weg zou moeten, maar om zijn politieke nalatenschap veilig te stellen zal er naar de toekomst gewerkt moeten worden. Het Vlaams Belang belandde in 2005 in de marge en had 15 jaar – en veel en hard werk – nodig om vorige week terug te komen. Kan een slinkende PVV die situatie nabootsen? Niet als de partij langzaam ineen schrompelt naar een kleine rompfractie in Den Haag met her en der in den lande nog enige vertegenwoordigers.

Het zal voor Wilders persoonlijk een pijnlijk proces worden, maar er wordt nu grootheid van hem verwacht. Grootheid vertoont zich niet alleen in de overwinning, maar meer nog in het vermogen een nederlaag in toekomstige overwinningen om te zetten. Het alternatief is eindigen als Boer Koekoek. Iets dat je niemand toewenst, maar wat een mogelijk scenario kan worden.

Hoewel niet geheel vergelijkbaar met de Nederlandse situatie geeft de werdegang van Vlaams Belang indicatoren welke kant het op moet. Inderdaad: meer het land in. Maar ook: een hechtere organisatie, directe aanspreekbaarheid vanuit de bevolking via vertegenwoordigers die de contacten met de landelijke organisatie hebben. Contacten die mensen zelf nu niet anders kunnen vinden dan via mail en de onzekerheid of die wordt beantwoord.

De reden om nooit een partijorganisatie op te bouwen is tot op de dag van vandaag gezond geweest, maar de ratio er van brokkelt af. Niet alleen omdat Geert Wilders het eeuwige leven niet heeft, maar omdat het belangrijk is dat het gedachtegoed van de PVV dat wel zal hebben. En op de keper genomen is het moment gunstig: er is een brede groep PVV-volksvertegenwoordigers aanwezig die meer eenheid behoeft, men kent elkaar, en tegelijkertijd zal de meute op baantjesjacht zich de eerste twee jaar vooral richten op een eventuele carrière binnen het FvD. Hierdoor zul je de gebruikelijke dwazen en de Otten-types niet in groten getale zal zien opdraven, en kun je die er uit zeven door een ballotage toe te passen.

Dit is van de nood een deugd maken, en als de PVV als volkspartij wil blijven bestaan zal ze weinig andere keuzes hebben. Het gaat niet om de opvolging van Geert Wilders, het gaat om de opvolging van de partijorganisatie van de PVV.  Anders dan het FvD heeft de PVV een coherente achtergrond en ideologische basis. Daarom zal het FvD het eeuwige leven niet hebben, en daarvoor is ze feitelijk ook niet opgericht. Het is voor de PVV ook tijd daar niet meer al te moeilijk te doen en het beestje bij de eigen naam te noemen. Patriottisme klinkt mooi, maar is voor teveel mensen een woord uit een grijs verleden. In essentie is de PVV een Nederlands-nationalistische partij, en de hysterie van progressief Nederland over het gebruik van een dergelijke term moet maar voor lief worden genomen. Nationalisme moet het etiket worden; want het is de enige logische aanpak in een tijdsgewricht als dit.